Rok 2025 przyniesie jedną z największych reform prawa karnego i procedury karnej od lat. Nowelizacje obejmują m.in. Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego, Kodeks karny wykonawczy, a także inne ustawy związane z wymiarem sprawiedliwości. Celem zmian jest przyspieszenie procesów, zwiększenie ochrony praw jednostki oraz ograniczenie nadużyć.
Zobacz, co konkretnie się zmienia i jak wpłynie to na życie obywateli oraz osób podejrzanych o przestępstwo:
🛡️ Wzmocnienie prawa do obrony
-
Status podejrzanego będzie nadawany już przy pierwszych czynnościach (np. zatrzymaniu czy przeszukaniu), a nie dopiero po postawieniu zarzutów.
-
Podejrzany otrzyma prawo do kontaktu z adwokatem jeszcze przed przesłuchaniem.
-
Rozmowy z obrońcą będą musiały odbywać się w warunkach pełnej poufności.
-
Wprowadzony zostanie system dyżurów adwokackich finansowanych przez państwo, dostępnych od momentu zatrzymania.
👶 Ochrona małoletnich
-
Każda osoba poniżej 18. roku życia musi mieć obrońcę podczas przesłuchania.
-
Przesłuchania nieletnich będą obowiązkowo nagrywane (audio-wideo).
-
Małoletni zatrzymany będzie miał prawo do adwokata z urzędu już na etapie postępowania przygotowawczego.
📂 Większy dostęp do akt sprawy
-
Obrońca i podejrzany będą mieli prawo zapoznać się z aktami już przed decyzją o zastosowaniu aresztu tymczasowego.
-
Będzie można sporządzać notatki i kopie akt.
-
W przypadku odmowy udostępnienia akt, pojawi się możliwość jej zaskarżenia.
🌐 Wsparcie językowe i dla osób z niepełnosprawnościami
-
Osoby nieznające języka polskiego oraz z niepełnosprawnościami (np. osoby niesłyszące) zyskają prawo do tłumacza nie tylko w sądzie, ale także podczas kontaktu z adwokatem.
-
Wprowadzony zostanie obowiązek tłumaczenia wszystkich kluczowych dokumentów procesowych.
🚫 Zmiany w stosowaniu tymczasowego aresztu
-
Sam fakt zagrożenia wysoką karą nie wystarczy, by zastosować areszt – trzeba wykazać inne okoliczności, np. ryzyko matactwa.
-
Minimalna kara umożliwiająca areszt wzrośnie z 1 roku do 2 lat.
-
Próg surowości kary, przy którym można stosować areszt, zostanie podniesiony z 8 do 10 lat.
-
Czas trwania aresztu w postępowaniu przed sądem I instancji skrócony z 2 lat do 12 miesięcy.
-
Posiedzenia sądu w sprawie aresztu mają być jawne, chyba że istnieje ważny powód, by to ograniczyć.
-
Prokurator będzie musiał wykazać aktywne prowadzenie śledztwa, by utrzymać areszt.
📵 Zakaz wykorzystywania dowodów zdobytych nielegalnie
-
Usunięty zostanie przepis (art. 168a k.p.k.), który pozwalał wykorzystywać dowody zdobyte w sposób nielegalny.
-
Dowody zdobyte przestępstwem lub z naruszeniem procedur (np. nielegalne podsłuchy) nie będą mogły być wykorzystane w sądzie.
-
Organy ścigania będą miały obowiązek działania w granicach prawa – inaczej materiał dowodowy zostanie odrzucony.
📝 Zmiany przyspieszające procedury
-
Mandat karny będzie można unieważnić, nawet jeśli został wcześniej zapłacony.
-
Sąd będzie mógł złagodzić karę dla oskarżonego, który współpracuje, bez potrzeby zgody prokuratora.
-
Pokrzywdzeni będą mogli łatwiej wnieść prywatny akt oskarżenia (subsydiarny) – przyspieszy to drogę do sądu.
-
Sądy odzyskają kontrolę nad wykonaniem wyroków – np. będą mogły decydować o warunkowym zwolnieniu niezależnie od stanowiska prokuratora.
-
Termin na złożenie wniosku o odszkodowanie za niesłuszne zatrzymanie zostanie wydłużony z 1 roku do 3 lat.
🧍♀️ Lepsza ochrona świadków i ofiar
-
Świadkowie będą mogli uzyskać rekompensatę za utracony dochód związany z udziałem w postępowaniu.
-
Rozszerzona zostanie ochrona tajemnicy zawodowej, np. dla dziennikarzy i adwokatów.
-
Zwierzęta znęcanych właścicieli będą mogły być im odebrane, nawet jeśli formalnie nie należą do sprawcy.
✅ Co oznaczają te zmiany dla obywatela?
Dzięki reformie w 2025 roku obywatele zyskają:
-
Większą ochronę swoich praw w postępowaniach karnych.
-
Mniej biurokracji i ograniczeń proceduralnych.
-
Większą przejrzystość działań organów ścigania.
-
Większy wpływ sądu, a mniejszą władzę prokuratora.
📌 Kluczowe zmiany w skrócie:
-
🔸 Status podejrzanego już od chwili zatrzymania
-
🔸 Prawo do adwokata od samego początku
-
🔸 Obrońca i nagranie przesłuchania małoletniego – obowiązkowe
-
🔸 Dostęp do akt jeszcze przed aresztem
-
🔸 Ograniczenie tymczasowego aresztu – nowe progi
-
🔸 Zakaz dowodów z naruszeniem prawa
-
🔸 Tłumacz i wsparcie dla osób z niepełnosprawnościami
-
🔸 Mandat można będzie unieważnić
-
🔸 Sąd odzyska większą kontrolę
-
🔸 Wydłużenie terminu na odszkodowanie
🔎 Czy ta reforma odmieni polskie sądy?
Eksperci podkreślają: sama nowelizacja to dopiero początek. Kluczem będzie jej skuteczne wdrożenie w praktyce. Jeśli zmiany faktycznie zostaną zrealizowane zgodnie z założeniami, rok 2025 może być przełomem w kierunku bardziej sprawiedliwego i obywatelskiego wymiaru sprawiedliwości w Polsce.