W Polsce tysiące opiekunów osób z niepełnosprawnościami przez lata sprawowało opiekę nad bliskimi, rezygnując z pracy i własnej przyszłości. Gdy opieka się kończy – przez śmierć podopiecznego lub jego umieszczenie w placówce – opiekunowie zostają bez środków do życia, bez prawa do emerytury i bez wsparcia systemowego.
❗ Co się dzieje po zakończeniu opieki?
-
Tracą prawo do świadczenia pielęgnacyjnego (gdy podopieczny trafia do DPS lub umrze).
-
Nie mają dochodów ani prawa do emerytury – wiele osób przez lata nie pracowało i nie odprowadzało składek.
-
Pomoc społeczna przysługuje tylko po spełnieniu kryterium dochodowego – bardzo niskiego.
-
Brakuje wsparcia przejściowego – państwo nie zapewnia żadnego świadczenia osłonowego po zakończeniu opieki.
🧾 Warunki utraty świadczenia
Świadczenie pielęgnacyjne przestaje przysługiwać, gdy:
-
osoba z niepełnosprawnością przebywa w całodobowej placówce opieki (np. DPS),
-
opiekun zaprzestaje osobistej opieki (np. z powodów zdrowotnych),
-
podopieczny umrze.
💸 Pomoc społeczna – tylko dla najuboższych
Aby uzyskać pomoc społeczną, trzeba:
-
spełnić kryterium dochodowe:
-
1010 zł – osoba samotna,
-
823 zł – osoba w rodzinie,
-
-
posiadać jeden z powodów wymienionych w ustawie (np. niepełnosprawność, bezrobocie, choroba).
Problem: Większość byłych opiekunów nie kwalifikuje się, mimo że nie ma realnego źródła utrzymania.
🧓 Brak emerytury – dlaczego?
-
Od 2013 r. opiekunom odprowadzano składki, ale:
-
kwoty były niskie,
-
okresy składkowe często zbyt krótkie,
-
wiele osób nie osiąga minimalnego kapitału emerytalnego.
-
-
Nowe przepisy (od 2024 r.) pozwalają na częściową aktywność zawodową, ale nie obejmują tych, którzy już zakończyli opiekę.
📢 Co mówią eksperci?
Eksperci i posłowie apelują o:
-
świadczenie osłonowe po zakończeniu opieki:
-
dla osób, które opiekowały się bliskimi minimum 15–20 lat,
-
wypłacane po śmierci podopiecznego lub jego umieszczeniu w DPS,
-
w wysokości minimum emerytury minimalnej,
-
finansowane z budżetu państwa.
-
-
rozwój lokalnych usług opiekuńczych:
-
opieka wytchnieniowa,
-
mieszkalnictwo wspomagane,
-
asystencja osobista.
-
🚫 Co robi rząd?
-
Ministerstwo nie planuje zmian w systemie świadczeń.
-
Zdaniem resortu: świadczenie przysługuje tylko osobie faktycznie sprawującej opiekę.
-
Nie ma planów wprowadzenia świadczeń po zakończeniu opieki.
📉 Skutki systemowych zaniedbań
-
opiekunowie pozostają bez wsparcia i bez dochodu,
-
nie mają emerytury, nie mogą wrócić do pracy,
-
trafiają do pomocy społecznej, jeśli spełnią warunki,
-
narażeni są na ubóstwo i wykluczenie, mimo lat poświęceń.
✅ Co powinno się zmienić?
-
Wprowadzenie świadczenia osłonowego dla byłych opiekunów.
-
Uznanie opieki nad osobą niepełnosprawną jako pracy społecznie użytecznej.
-
Reforma zasad naliczania składek i emerytur dla opiekunów.
-
Rozbudowa sieci wsparcia lokalnego.
🔚 Podsumowanie
Opiekunowie rodzinni przez lata zastępowali państwo w opiece nad osobami z niepełnosprawnościami. Po zakończeniu tej misji zostają bez zabezpieczenia. Obecny system nie daje im żadnych gwarancji – ani emerytalnych, ani socjalnych. Potrzebne są natychmiastowe zmiany prawne, by ci ludzie nie płacili własną biedą za społeczne poświęcenie.