Z danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) wynika, że w 2024 roku liczba dzieci objętych zasiłkiem rodzinnym spadła aż o 23 proc. w porównaniu z rokiem wcześniejszym. To oznacza, że świadczenie to trafia do coraz mniejszej grupy rodzin. Co jest przyczyną tego trendu?
Zasiłek rodzinny – dla kogo?
Zasiłek rodzinny w Polsce to jedno z nielicznych świadczeń dochodowych, mających na celu częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka. Przysługuje:
-
rodzicom,
-
opiekunom prawnym lub faktycznym,
-
osobom uczącym się, które nie są na utrzymaniu rodziców.
Aby otrzymać świadczenie, dochód na osobę w rodzinie nie może przekraczać:
-
674 zł netto miesięcznie,
-
lub 764 zł, jeśli w rodzinie jest dziecko z niepełnosprawnością.
W przypadku niewielkiego przekroczenia tych progów stosowana jest zasada „złotówka za złotówkę”, co pozwala uzyskać świadczenie w niższej kwocie, proporcjonalnie do nadwyżki dochodu.
Systematyczny spadek liczby beneficjentów
Według danych MRPiPS, w 2024 roku zasiłek rodzinny otrzymywało 782,8 tys. dzieci, podczas gdy w 2023 r. było to ponad milion. Oznacza to spadek o 236 tys. dzieci w ciągu roku. Ten trend utrzymuje się już niemal od dziesięciu lat.
Brak waloryzacji kluczowym problemem
Głównym powodem spadku liczby uprawnionych jest brak waloryzacji kryterium dochodowego, mimo rosnących kosztów życia i płac. W efekcie coraz więcej rodzin przekracza próg dochodowy, mimo że realnie nie poprawiła się ich sytuacja materialna.
Eksperci podkreślają też, że nie tylko progi dochodowe, ale i kwoty samego zasiłku nie są podnoszone. – W ostatnich latach obserwujemy dramatyczną erozję świadczeń rodzinnych, zarówno pod względem kryteriów dochodowych, jak i ich wysokości – komentuje prof. Ryszard Szarfenberg z Uniwersytetu Warszawskiego, cytowany przez Dziennik Gazetę Prawną.
System wsparcia oparty na dwóch filarach
Obecny model pomocy rodzinom w Polsce opiera się na dwóch filarach:
-
świadczeniach powszechnych, takich jak 800 plus,
-
oraz świadczeniach dochodowych, jak zasiłek rodzinny, adresowanych do rodzin o niskich dochodach.
O ile świadczenia powszechne są regularnie podnoszone i rozwijane (np. wzrost 500 plus do 800 plus od 1 stycznia 2024 r.), o tyle zasiłki socjalne dla najuboższych są od lat zaniedbywane.
Jakie są aktualne stawki zasiłku rodzinnego?
W 2025 roku wysokość zasiłku rodzinnego wynosi:
-
95 zł miesięcznie na dziecko do 5. roku życia,
-
124 zł na dziecko w wieku od 5 do 18 lat,
-
135 zł na dziecko od 18 do 24 lat (jeśli się uczy).
Dodatki do zasiłku rodzinnego:
-
400 zł miesięcznie – w okresie urlopu wychowawczego,
-
193 zł miesięcznie – z tytułu samotnego wychowywania dziecka (nie więcej niż 386 zł łącznie na wszystkie dzieci).
Jednocześnie maleje też liczba dzieci uprawnionych do świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego. W 2024 r. obejmowały one 156,5 tys. dzieci, a w ostatnim kwartale roku już tylko 131,8 tys..
Z powodu braku zmian w kryteriach dochodowych i niskich kwot zasiłków, świadczenie rodzinne staje się coraz bardziej marginalne, mimo że miało stanowić wsparcie dla najbardziej potrzebujących. Eksperci apelują o jego pilną reformę i dostosowanie do realiów ekonomicznych.