W polskim systemie prawnym szykuje się przełom, który może zmienić sposób, w jaki przebiegają sprawy rozwodowe. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Rodzinnego opracowała projekt nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który zakłada całkowite odejście od orzekania o winie przy rozwodach i separacjach. To odpowiedź na wieloletnie postulaty sędziów rodzinnych oraz rosnące społeczne oczekiwania związane z uproszczeniem i „odemocjonalizowaniem” rozwodów.
📌 Co się zmienia? Kluczowe założenia projektu
🔹 Koniec z oceną, kto winien rozpadu małżeństwa
Zgodnie z propozycją, z polskiego prawa rodzinnego zniknie obowiązek orzekania o winie za rozkład pożycia małżeńskiego. Uchylenie art. 57 kodeksu rodzinnego oznacza, że sądy nie będą już ustalać, który z małżonków zawinił. To oznacza również koniec z przeciągającymi się procesami, w których zaangażowanych bywało nawet kilkudziesięciu świadków.
Zmiana ta nie oznacza jednak, że naruszenie obowiązków małżeńskich całkowicie traci znaczenie – będzie ono nadal uwzględniane przy orzekaniu o alimentach oraz w sytuacjach, gdzie istotne są kwestie moralne czy opieka nad dziećmi.
🔹 Uproszczenie rozwodów – mniejsze koszty emocjonalne i prawne
Jednym z głównych celów zmian jest zmniejszenie napięcia i konfliktów między małżonkami, zwłaszcza w rodzinach z dziećmi. Orzekanie o winie często prowadziło do zaostrzenia sporów, przeciągania postępowań i negatywnego wpływu na psychikę najmłodszych. Rezygnacja z tej instytucji ma umożliwić szybsze i bardziej konstruktywne zakończenie związku.
💼 Nowe zasady alimentów po rozwodzie
Drugim filarem reformy są zmiany w przepisach dotyczących alimentów między byłymi małżonkami. Projekt nowelizacji zakłada modyfikację art. 60 kodeksu rodzinnego, dostosowując go do realiów współczesnych relacji.
Zamiast powiązania alimentów z winą za rozpad związku, projekt przewiduje, że alimenty będą przysługiwać temu z małżonków, którego sytuacja ekonomiczna znacząco pogorszy się po rozwodzie, jeśli drugi małżonek ma znacznie lepsze możliwości zarobkowe.
🔸 Nowe kryteria ustalania obowiązku alimentacyjnego:
-
wiek i stan zdrowia obu stron,
-
opieka nad dziećmi,
-
sposób wykonywania obowiązków w trakcie małżeństwa,
-
długość trwania małżeństwa,
-
inne istniejące zobowiązania alimentacyjne,
-
nowe związki po rozwodzie (faktyczne pożycie z inną osobą).
Taki model ma chronić ekonomicznie słabszego małżonka, zwłaszcza w sytuacjach, gdy np. rezygnował z kariery zawodowej na rzecz opieki nad dziećmi lub prowadzenia domu.
👨⚖️ Głos środowiska sędziowskiego: to była konieczność
Proponowane zmiany zyskały szerokie poparcie wśród sędziów rodzinnych. Wielu z nich od lat wskazywało, że orzekanie o winie jest nie tylko zbędne, ale wręcz szkodliwe. Angażowanie rodziny, przyjaciół, a nawet dzieci w postępowania sądowe pogłębiało konflikty i oddalało możliwość wypracowania porozumienia.
Sędzia Ewa Ważny, prezeska Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych, wielokrotnie podkreślała, że sprawy rozwodowe z orzekaniem o winie prowadzą do eskalacji emocji, a finałem jest często orzeczenie winy obu stron – co nie zadowala nikogo. Jej stanowisko podziela wielu przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości, w tym sędziowie zrzeszeni w „Iustitii”.
🕒 Co dalej? Kiedy wejdą w życie zmiany?
Projekt przewiduje 6-miesięczne vacatio legis, czyli pół roku od ogłoszenia nowych przepisów do ich wejścia w życie. Oznacza to, że pary, które zdecydują się na rozwód w najbliższych miesiącach, mogą już wkrótce korzystać z uproszczonego modelu bez konieczności wzajemnego obwiniania się.
🔍 Dlaczego to tak ważne?
Wprowadzenie rozwodu bez winy to nie tylko zmiana techniczna, ale głęboka transformacja filozofii prawa rodzinnego w Polsce. Projektodawcy podkreślają, że prawo rodzinne nie ma charakteru karnego – nie powinno służyć „karaniu” jednego z małżonków, lecz rozwiązywaniu sytuacji rodzinnych w sposób możliwie jak najmniej konfliktowy.
Zmiany wpisują się również w szerszy trend obserwowany w wielu krajach Unii Europejskiej, gdzie model rozwodu bez orzekania o winie funkcjonuje od lat, często z pozytywnymi skutkami społecznymi i psychologicznymi.
✅ Co zyskują rozwodzące się osoby?
-
Mniej stresu – brak walki o udowodnienie winy,
-
szybsze postępowanie – mniej rozpraw i świadków,
-
lepsza ochrona dzieci – mniejsze zaangażowanie emocjonalne,
-
sprawiedliwszy system alimentacyjny – oparty na realnych potrzebach i możliwościach.
📢 Podsumowanie
Nowelizacja kodeksu rodzinnego to największa zmiana w prawie rozwodowym od dekad. Rezygnacja z orzekania o winie to krok w stronę nowoczesnego, bardziej humanitarnego podejścia do rozpadu małżeństw. Projekt ma szansę realnie poprawić jakość postępowań rozwodowych i zmniejszyć dramatyzm, który im dotąd towarzyszył.
Jeśli projekt zostanie przyjęty, rozwód w Polsce przestanie być „bitwą o rację”, a stanie się procesem, który – mimo wszystko – będzie można przejść z większym spokojem i godnością.