Wielu pracowników z wyprzedzeniem planuje urlop w okresie letnim. Niestety, nie każdy otrzyma zgodę na wypoczynek wtedy, gdy sobie tego życzy. Co mówi prawo pracy? Czy pracodawca może zakazać urlopu latem? Kiedy musi uwzględnić Twoją prośbę, a kiedy może ją odrzucić? Odpowiadamy w oparciu o Kodeks pracy (stan prawny: czerwiec 2025 r.).
✅ Tak, pracodawca może odmówić urlopu latem – pod warunkiem, że ma ku temu powód
Zgodnie z art. 163 §1 Kodeksu pracy, pracodawca ustala terminy urlopów w planie urlopów lub w uzgodnieniu z pracownikiem. Jeżeli nie ma planu urlopów – terminy ustalane są indywidualnie. Co istotne:
-
pracodawca musi wziąć pod uwagę wnioski pracowników,
-
ale może odmówić, jeśli koliduje to z potrzebami firmy (np. szczyt sezonu, urlopy innych pracowników, minimalna obsada).
➡️ To oznacza, że prawo nie gwarantuje urlopu dokładnie wtedy, kiedy chce tego pracownik – liczy się kompromis i potrzeby zakładu pracy.
❌ Kiedy pracodawca nie może odmówić urlopu?
Są sytuacje, w których pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu, niezależnie od wewnętrznych ustaleń czy sezonu:
🟢 Urlop na żądanie (art. 167² KP)
-
Pracownik ma prawo do 4 dni urlopu na żądanie rocznie.
-
Pracodawca nie może z góry go zakazać (nawet w regulaminie!).
-
Może jednak odmówić w wyjątkowych sytuacjach, jeśli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia.
🟢 Urlopy rodzinne (macierzyński, ojcowski, rodzicielski)
-
Te urlopy są niezbywalne i ściśle regulowane przepisami.
-
Pracodawca nie może ich odmówić ani przesunąć terminu.
-
Co więcej, po ich zakończeniu pracownik ma prawo do bezpośredniego skorzystania z urlopu wypoczynkowego (art. 163 §3 KP).
📆 Plan urlopów – co powinien zawierać i kiedy jest obowiązkowy?
-
Plan urlopów nie jest obowiązkowy, ale jeśli firma go prowadzi, musi uwzględniać w nim:
-
wnioski pracowników,
-
konieczność zapewnienia ciągłości pracy.
-
➡️ Brak planu = każdorazowe uzgadnianie urlopu indywidualnie.
🛑 Czy firma może całkowicie zakazać urlopów w danym okresie?
Tak, ale musi to być uzasadnione organizacyjnie – np. ze względu na szczyt sezonu lub zwiększone obciążenie produkcyjne.
-
Taki zakaz nie może obejmować urlopu na żądanie ani rodzinnych.
-
Powinien wynikać z regulaminu pracy lub być jasno komunikowany z wyprzedzeniem.
🔄 Czy pracodawca może przesunąć lub odwołać już zatwierdzony urlop?
🔸 Przesunięcie urlopu (art. 164 KP):
-
Możliwe tylko z ważnych przyczyn po stronie pracodawcy.
-
Pracodawca musi uzasadnić decyzję (np. choroba innego pracownika, awaria w firmie).
🔸 Odwołanie z urlopu (art. 167 KP):
-
Dozwolone tylko w przypadku, gdy obecność pracownika jest niezbędna, a sytuacja była nieprzewidziana.
-
Koszty odwołania (np. bilety, noclegi) pokrywa pracodawca.
⏳ Co z zaległym urlopem?
Zgodnie z przepisami, zaległy urlop należy udzielić do 30 września następnego roku kalendarzowego.
-
Pracodawca ma obowiązek dopilnować tego terminu – nawet jeśli pracownik nie złożył wniosku.
-
W praktyce, jeśli pracownik nie wykorzystuje zaległego urlopu, pracodawca może go „narzucić”.
📅 Urlop w okresie wypowiedzenia
Jeśli jesteś na wypowiedzeniu – pracodawca ma prawo nakazać Ci wykorzystanie urlopu w tym czasie, również jednostronnie, bez Twojej zgody (art. 167¹ KP).
⚠️ Co zrobić, gdy nie możesz dostać urlopu w wakacje?
🔹 Poproś o urlop z odpowiednim wyprzedzeniem (najlepiej kilka miesięcy wcześniej).
🔹 Zaproponuj alternatywne terminy.
🔹 Rozważ skorzystanie z urlopu na żądanie (jeśli sytuacja jest nagła).
🔹 Porozmawiaj otwarcie z przełożonym – często kompromis jest możliwy.
🔹 Jeśli Twoje prawa są łamane – skontaktuj się z Państwową Inspekcją Pracy.
🧾 Podsumowanie – Twoje prawa i obowiązki w pigułce
🔔 Pamiętaj: Prawo pracy chroni pracownika, ale daje też uprawnienia pracodawcy – najważniejsze to komunikować się z wyprzedzeniem i znać swoje prawa.