W 2026 roku gminy czeka spora zmiana w systemie gospodarowania odpadami. Rząd planuje wprowadzenie nowych przepisów, które zobowiążą samorządy do stworzenia większej liczby punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych – tzw. PSZOK-ów. Zmiany obejmą też opłaty za śmieci, kary za brak segregacji i nowe możliwości zarabiania dla gmin.
Więcej PSZOK-ów – to obowiązek
Zgodnie z nowymi przepisami, każda gmina licząca 50 tysięcy mieszkańców lub więcej będzie musiała zapewnić jeden PSZOK na każde 50 tys. osób lub zadbać, by każdy mieszkaniec miał do niego dostęp w promieniu maksymalnie 5 kilometrów.
Mniejsze gminy nadal będą mogły prowadzić PSZOK-y samodzielnie lub wspólnie z innymi, zgodnie z lokalnymi warunkami. Jeśli gmina nie ma możliwości technicznych czy finansowych, będzie zobowiązana do organizowania mobilnych lub tymczasowych zbiórek odpadów – przynajmniej raz w miesiącu.
Gmina zdecyduje, czy karać za brak segregacji
Nowelizacja ustawy przewiduje też odejście od automatycznego nakładania kar za niewłaściwą segregację śmieci. Decyzję o podwyższeniu opłaty będzie podejmował wójt, burmistrz lub prezydent – w zależności od sytuacji. To oznacza większą elastyczność i mniej formalności dla mieszkańców.
Nowe śmieci w PSZOK-ach. Ale za opłatą
PSZOK-i będą mogły przyjmować odpady, które dotąd nie były dozwolone – np. rolnicze czy pochodzące z nieruchomości nieobjętych gminnym systemem. Taka możliwość będzie odpłatna i zależna od decyzji rady gminy. Lokalne władze będą mogły też wprowadzić limity ilości przyjmowanych odpadów lub ograniczyć rodzaje przyjmowanych śmieci.
„Płać za to, co wyrzucasz”
Projekt zakłada też wprowadzenie systemu zmiennych opłat za śmieci, zależnych od ilości odpadów. Gminy będą mogły wprowadzić opłaty składające się z części stałej (stałe koszty systemu) i części zmiennej – zależnej od masy śmieci z danej nieruchomości.
To rozwiązanie będzie mogło objąć zarówno domy jednorodzinne, jak i bloki, pod warunkiem że możliwe będzie przypisanie odpadów do konkretnego adresu.
Zwolnienia dla seniorów i osób w trudnej sytuacji
Nowe przepisy dają gminom możliwość wprowadzenia ulg w opłatach za śmieci dla osób starszych, z niepełnosprawnościami czy w trudnej sytuacji życiowej. Gminy nie muszą tego robić, ale mogą – jeśli zdecydują o tym w uchwale.
Gmina sprawdzi, czy deklaracja śmieciowa jest prawdziwa
Nowelizacja wprowadza też narzędzie do walki z nieuczciwymi zgłoszeniami. Wójt lub burmistrz będzie mógł zwrócić się do przedsiębiorstwa wodociągowego o dane dotyczące zużycia wody, by sprawdzić, ile osób faktycznie mieszka pod danym adresem i czy śmieciowa deklaracja jest rzetelna.