Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowało projekt zmian w przepisach oświatowych, które mają ułatwić utrzymanie małych szkół, szczególnie na wsiach i w mniejszych miejscowościach. W obliczu niekorzystnych prognoz demograficznych, rząd chce dać samorządom więcej swobody w organizowaniu lokalnej sieci placówek.
Celem jest zahamowanie fali likwidacji małych szkół oraz uproszczenie formalności przy przekazywaniu ich innym podmiotom.
🔹 1. Uproszczone przekazywanie szkół niesamorządowych
Dotychczas, gdy osoba fizyczna prowadząca szkołę (np. były dyrektor) przechodziła na emeryturę, placówka musiała na rok wrócić pod zarząd gminy, zanim mogła zostać ponownie przekazana nowemu podmiotowi.
Nowe przepisy zakładają, że przejęcie szkoły przez inną osobę lub organizację będzie możliwe bez tej przerwy – na podstawie aneksu do istniejącej umowy. Zmiana ma dotyczyć także szkół, które przekraczają 70 uczniów.
Co jeszcze warto wiedzieć: Dzięki tej zmianie uniknie się „martwego roku”, w którym gmina musi doraźnie zarządzać szkołą, mimo braku przygotowania kadrowego i finansowego. Daje to większą stabilność społecznościom lokalnym.
🔹 2. Mniej biurokracji – ograniczenie roli kuratora
W nowelizacji zaproponowano, aby opinia kuratora oświaty przy przekazywaniu szkół miała charakter doradczy, a nie obowiązkowy.
Z rezygnacji z obowiązkowej opinii kuratora skorzystają również tzw. uchwały sieciowe, czyli dokumenty dotyczące tworzenia nowych szkół, zmian obwodów czy siedzib placówek.
Ważne: kurator nadal będzie musiał opiniować decyzje o likwidacji szkół – tu nic się nie zmienia.
Co jeszcze warto wiedzieć: To krok w stronę większej autonomii samorządów, które często skarżyły się, że blokowanie decyzji przez kuratora wydłuża procesy reorganizacyjne nawet o kilkanaście miesięcy.
🔹 3. Łatwiejsze tworzenie szkół filialnych
Projekt przewiduje uproszczenie przekształcania małych szkół w filie większych placówek. W praktyce będzie to oznaczać:
-
tylko jedną uchwałę rady gminy
-
oraz jedną opinię kuratora
Zamiast przechodzenia przez pełną procedurę likwidacyjno-tworzeniową.
Co jeszcze warto wiedzieć: Filie szkół umożliwiają dzieciom kontynuowanie nauki w znanym miejscu, przy jednoczesnym wsparciu organizacyjnym większej placówki-matki. To dobre rozwiązanie dla wsi i przysiółków.
💰 Program „Mała szkoła” bez zmian – ale z doprecyzowaniem
Wokół programu wsparcia finansowego dla małych szkół pojawiło się wiele nieporozumień. MEN podkreśla, że:
-
Zespoły szkolno-przedszkolne i szkoły z oddziałami przedszkolnymi nie zostały wykluczone z możliwości ubiegania się o środki.
-
Kluczowy jest status prawny przedszkola – jeśli jest osobne, nie wlicza się do limitu uczniów (70 w wersji podstawowej, 96 w "BIS").
Co jeszcze warto wiedzieć: Jeśli przedszkole funkcjonuje jako część szkoły, jego uczniowie są wliczani do limitu – co może uniemożliwić uzyskanie wsparcia. Warto, by gminy dokładnie przeanalizowały strukturę organizacyjną swoich placówek.
📉 Kontekst: niż demograficzny i spadek liczby uczniów
Zgodnie z prognozami Głównego Urzędu Statystycznego, do 2060 roku liczba ludności Polski może spaść do 26,7 miliona. To oznacza znaczne zmniejszenie populacji dzieci i młodzieży, a tym samym spadek zapotrzebowania na szkoły – szczególnie na obszarach wiejskich.
Co jeszcze warto wiedzieć: Likwidacja szkół często prowadzi do pogorszenia dostępności edukacji, wydłużenia czasu dojazdów oraz osłabienia więzi lokalnych. MEN podkreśla, że zmiany w prawie mają na celu zachowanie edukacji blisko domu tam, gdzie to tylko możliwe.
🧾 Dodatkowe zmiany przewidziane w projekcie:
✅ Nowelizacja ustawy Prawo oświatowe
✅ Korekty w ustawie o finansowaniu zadań oświatowych
✅ Modyfikacje w systemie informacji oświatowej (SIO)
Wszystkie te zmiany mają charakter porządkujący i adaptacyjny – by lepiej dostosować prawo do rzeczywistości demograficznej i operacyjnej.
Co jeszcze warto wiedzieć: Nowe rozwiązania mają być wdrażane stopniowo – możliwe są konsultacje społeczne oraz drobne korekty w toku procesu legislacyjnego.
✅ Podsumowanie:
📌 Małe szkoły będą miały większe szanse na utrzymanie, także przy zmianie prowadzącego
📌 Samorządy zyskają większą elastyczność w planowaniu lokalnej sieci szkół
📌 Biurokracja zostanie ograniczona, choć kluczowe decyzje (np. o likwidacjach) nadal będą nadzorowane
📌 Program „Mała szkoła” nie zostanie zlikwidowany – jego zasady zostały tylko doprecyzowane
🟢 Nowelizacja przepisów to krok w stronę elastyczniejszego i bardziej realistycznego zarządzania edukacją lokalną – z poszanowaniem potrzeb społeczności i dbałością o jakość nauczania.