Program „Czyste Powietrze”, kluczowy dla walki ze smogiem w Polsce, stoi na krawędzi. Brak długoterminowego finansowania może doprowadzić do jego zapaści, pozostawiając miliony Polaków bez wsparcia. Czy rząd znajdzie sposób na ratunek, zanim będzie za późno?
Środki na wyczerpaniu
Jak ostrzega Andrzej Guła, prezes Polskiego Alarmu Smogowego, program „Czyste Powietrze” jest bliski wyczerpania środków finansowych. Fundusze z Funduszu Spójności oraz Krajowego Planu Odbudowy, które do tej pory stanowiły główne źródła finansowania, są praktycznie na wyczerpaniu. Co więcej, program nigdy nie doczekał się stabilnego, długoterminowego planu finansowego, co teraz stanowi ogromne zagrożenie dla jego dalszego funkcjonowania.
– Program jedzie na oparach – podkreśla Guła.
Zwracał także uwagę na to, że walka z niską emisją w ramach "Czystego Powietrza" może utknąć w martwym punkcie bez pilnej interwencji rządu.
Deklaracje na papierze?
Jednym z kluczowych punktów koalicyjnej umowy rządowej było zobowiązanie do walki ze smogiem poprzez termomodernizację budynków oraz wymianę źródeł ciepła. Jednak bez stabilnego finansowania, te deklaracje mogą okazać się pustymi obietnicami. Guła podkreśla, że środki z unijnego systemu handlu emisjami (ETS) mogłyby stanowić istotny zastrzyk finansowy dla programu, ale ich uwolnienie wymaga decyzji Ministerstwa Finansów oraz zaangażowania całego rządu.
Brak reakcji ze strony kluczowych decydentów może spowodować, że miliony Polaków zostaną bez wsparcia, a rządowe obietnice walki z zanieczyszczeniami pozostaną na papierze.
Termomodernizacja to klucz
Termomodernizacja budynków, będąca podstawą programu, ma znaczenie nie tylko dla jakości powietrza, ale także dla obniżenia rachunków za energię. W dobie kryzysu energetycznego zwiększenie efektywności energetycznej domów jest priorytetem. Guła zaznacza, że poprawa izolacji budynków mogłaby w ciągu kilku lat znacząco zmniejszyć zużycie energii, co przełożyłoby się na realne oszczędności dla gospodarstw domowych.
– Najlepsze paliwo to to, którego nie musimy użyć – mówi Guła.
Jego zdaniem warto przy tym pamiętać, że inwestowanie w termomodernizację to nie tylko walka ze smogiem, ale także sposób na ochronę Polaków przed wysokimi rachunkami za ogrzewanie.
Patologie w systemie i pozytywne zmiany
Pomimo problemów finansowych, program „Czyste Powietrze” doczekał się w ostatnim czasie pewnych reform. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) wprowadził nowe zasady, które mają wyeliminować patologie związane z instalacją pomp ciepła w nieprzygotowanych budynkach. Obowiązkowy audyt energetyczny oraz lista certyfikowanych urządzeń mają zapewnić, że na dotacje trafiają tylko te inwestycje, które przynoszą realne korzyści.
– Pompa ciepła to świetne rozwiązanie, ale wymaga odpowiedniego przygotowania budynku – podkreśla Guła.
Bez odpowiedniego ocieplenia domu, montaż tego typu urządzenia może prowadzić do drastycznie wysokich rachunków.
Zapomniane budynki wielorodzinne
Jednym z istotnych problemów jest również fakt, że program „Czyste Powietrze” skierowany jest wyłącznie do właścicieli domów jednorodzinnych, pomijając budynki wielorodzinne. Choć Fundusz Termomodernizacji i Remontów mógłby wspierać te budynki, obecne środki są zdecydowanie zbyt małe, by sprostać rosnącym potrzebom. Guła przypomina, że w wielorodzinnych budynkach mieszka połowa Polaków, co czyni to zagadnienie kluczowym dla walki ze smogiem.
