Nie wszystkie arcydzieła trafiają na ekrany kin współczesnych multipleksów. Niektóre z nich przetrwały dekady, stanowiąc nie tylko rozrywkę, ale również zapis historii i tożsamości narodowej. Filmoteka Narodowa właśnie opublikowała zestawienie tytułów, które każdy z nas powinien znać – a przynajmniej raz w życiu zobaczyć.
Oficjalna Lista Dziedzictwa Filmowego – 70 tytułów z lat 1908–2005
Z okazji 70-lecia działalności Filmoteki Narodowej, ogłoszono pierwszą w Polsce Listę Polskiego Dziedzictwa Filmowego. W zestawieniu znalazło się dokładnie 70 filmów – od najstarszego zachowanego obrazu „Pruska kultura” z 1908 roku, aż po „Wesele” Wojciecha Smarzowskiego z 2004.
Wybór obejmuje produkcje z każdej dekady, reprezentujące różne gatunki: fabularne, dokumentalne, animowane, eksperymentalne, a nawet filmy amatorskie i studenckie. Założeniem było uhonorowanie nie tylko kanonów, ale i mniej znanych dzieł, które odegrały istotną rolę w kształtowaniu polskiej kultury audiowizualnej.
Co znajdziemy na liście? Nie tylko klasyki…
Wśród wybranych tytułów znajdują się filmy, które wielu z nas pamięta ze szkoły lub telewizji: „Miś” Stanisława Barei, „Popiół i diament” Andrzeja Wajdy, „Dzień świra” Marka Koterskiego, „Człowiek z marmuru”, „Potop”, „Krzyżacy” czy „Psy” Pasikowskiego. Ale obok nich pojawiły się też mniej oczywiste perełki:
-
eksperymentalny „Ostry film zaangażowany” Juliana Antonisza,
-
dokumentalne „Wszystko może się przytrafić” Marcela Łozińskiego,
-
animacja „Katedra” Tomasza Bagińskiego,
-
surrealistyczne „Medium” Jacka Koprowicza,
-
awangardowe „Z mojego okna” Józefa Robakowskiego.
Twórcy listy zadbali o równowagę gatunkową i czasową, a każdy reżyser mógł pojawić się maksymalnie dwa razy.
Od 2026 – nowe filmy co roku!
Lista nie będzie zamknięta. Od 2026 roku każdego roku dodawane będą kolejne 10 tytułów, z czego część wybrana zostanie w drodze publicznego plebiscytu. Dzięki temu Polacy będą mieli realny wpływ na kształt dziedzictwa filmowego – również tego przyszłego.
To podejście czyni projekt nie tylko archiwalnym, ale żywym i rozwijającym się, otwartym na głos widzów, krytyków i historyków filmu.
Pokazy i dyskusje – sprawdź program wydarzeń
Wraz z opublikowaniem listy ruszył również cykl pokazów i debat, który potrwa do 12 grudnia 2025 roku. W programie m.in.:
-
pokazy filmów z listy w kinie Iluzjon i innych miejscach w kraju,
-
spotkania z ekspertami – filmoznawcami, kuratorami i twórcami,
-
rozmowy o tożsamości kina, roli kanonu, edukacji filmowej i digitalizacji,
-
tematyczne dyskusje, np. „Po co nam kanony?”, „Jak chronić dziedzictwo filmowe?”, „Tożsamości polskiego kina”, „Widoki na przyszłość”.
Każde spotkanie wzbogacone jest pokazem dwóch filmów, często zestawianych kontrastowo: arcydzieło i mniej znana perła z listy.
Kino jako pamięć i wspólnota
Jak podkreślają twórcy projektu, lista to nie tylko zbiór filmów – to narzędzie budowania wspólnej pamięci kulturowej. Pokazuje, jak kino reagowało na rzeczywistość, jak zmieniały się tematy, język i technologia filmowa.
Dla Filmoteki Narodowej lista jest również wyrazem misji instytucji, która od 70 lat zajmuje się gromadzeniem, ochroną i popularyzacją polskiego dziedzictwa audiowizualnego.
Najważniejsi twórcy obecni na liście:
Wśród reżyserów, których filmy znalazły się na liście, są m.in.:
-
Andrzej Wajda – „Popiół i diament”, „Człowiek z marmuru”
-
Krzysztof Kieślowski – „Amator”, „Gadające głowy”
-
Agnieszka Holland – „Kobieta samotna”
-
Roman Polański – „Dwaj ludzie z szafą”
-
Julian Józef Antonisz – „Ostry film zaangażowany”
-
Wojciech Smarzowski – „Wesele”
-
Piotr Szulkin, Jerzy Kawalerowicz, Tomasz Bagiński, Barbara Sass, Leonard Buczkowski, Władysław Pasikowski, Jerzy Hoffman i wielu innych.
Sprawdź pełną listę
Pełna Lista Polskiego Dziedzictwa Filmowego wraz z opisami filmów jest dostępna na stronie:
👉 https://www.fina.gov.pl/lista-polskiego-dziedzictwa-filmowego/
To doskonała okazja, by nadrobić zaległości lub odkryć filmy, które wymykają się popularnym klasyfikacjom – a jednocześnie opowiadają o nas, naszej historii i emocjach.