Sierpień 2025 przynosi w Polsce kolejną falę ekstremalnych upałów. Temperatura przekraczająca 35°C w cieniu staje się wyzwaniem nie tylko dla zdrowia, ale i dla codziennego funkcjonowania w pracy. Kodeks pracy nie przewiduje automatycznego zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy z powodu gorąca, ale w niektórych sytuacjach można legalnie zostać w domu – jednym z takich rozwiązań jest urlop na żądanie.
Co mówi prawo o pracy w upale?
Zgodnie z art. 207 Kodeksu pracy, pracodawca jest zobowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Wysoka temperatura nie jest wprost powodem do odwołania pracy, ale nakłada na pracodawcę dodatkowe obowiązki:
-
zapewnienie zimnych napojów w przypadku przekroczenia 28°C w pomieszczeniach lub 25°C na otwartej przestrzeni,
-
umożliwienie przerw w pracy i ograniczenie ekspozycji na słońce,
-
poprawa wentylacji lub użycie klimatyzacji,
-
reorganizacja zadań tak, by najbardziej wymagające fizycznie prace wykonywać w chłodniejszych godzinach dnia.
Jeśli pracodawca zignoruje te zasady, może narazić się na kontrolę Państwowej Inspekcji Pracy oraz kary finansowe.
4 dni urlopu na żądanie – szybka droga do wolnego
Zgodnie z art. 167² Kodeksu pracy, każdy pracownik ma prawo do 4 dni urlopu na żądanie w roku kalendarzowym, wliczonych do puli urlopu wypoczynkowego. Można je wykorzystać bez wcześniejszego planowania, zgłaszając taki wniosek najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.
W praktyce wygląda to tak:
-
Dzwonisz lub wysyłasz wiadomość do pracodawcy, informując, że korzystasz z urlopu na żądanie.
-
Nie musisz podawać przyczyny – decyzja o jego udzieleniu nie zależy od pogody, lecz od dostępnego limitu i bieżących potrzeb firmy.
-
Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu, chyba że Twoja nieobecność zagraża bezpieczeństwu lub ciągłości pracy (wyjątkowe przypadki).
To oznacza, że w czasie upałów możesz legalnie zostać w domu, o ile masz jeszcze niewykorzystane dni z tego limitu.
Gdy upał staje się zagrożeniem – prawo do powstrzymania się od pracy
Oprócz urlopu na żądanie istnieje jeszcze art. 210 Kodeksu pracy, który pozwala pracownikowi powstrzymać się od pracy, jeśli warunki stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia.
Wysoka temperatura może być takim zagrożeniem, zwłaszcza przy pracy fizycznej, w zamkniętych pomieszczeniach bez wentylacji lub na otwartym słońcu. Wówczas:
-
należy niezwłocznie poinformować przełożonego o przerwaniu pracy,
-
zachowuje się prawo do wynagrodzenia,
-
pracodawca nie może nałożyć kary porządkowej.
Jak podjąć decyzję – zostać w domu czy przyjść do pracy?
-
Jeśli masz wolne dni urlopu na żądanie – to najszybszy i najprostszy sposób na legalne wolne.
-
Jeśli warunki pracy zagrażają zdrowiu, możesz powołać się na art. 210 KP i odmówić pracy.
-
Jeśli wolisz inne rozwiązanie – możesz wnioskować o zwykły urlop wypoczynkowy lub poprosić o pracę zdalną, jeśli charakter obowiązków na to pozwala.
Podsumowanie
Upał sam w sobie nie jest automatycznym powodem do zwolnienia z obowiązku pracy. Jednak w 2025 roku pracownik ma do dyspozycji kilka legalnych ścieżek, by uniknąć pracy w ekstremalnych temperaturach – najprostsza z nich to 4 dni urlopu na żądanie, które można wykorzystać bez wcześniejszego planowania. Jeśli jednak gorąco realnie zagraża zdrowiu, Kodeks pracy daje prawo do przerwania pracy i zachowania wynagrodzenia.