W czasie fali upałów wielu pracowników – zwłaszcza tych wykonujących swoje obowiązki w niewentylowanych biurach, halach produkcyjnych lub na otwartej przestrzeni – zadaje sobie pytanie: czy upał może być podstawą do opuszczenia pracy, a nawet uzyskania zwolnienia lekarskiego (L4)? Sprawdzamy, co mówi prawo, jakie są obowiązki pracodawcy i kiedy pracownik rzeczywiście może zostać w domu.
☀️ Upał w pracy – poważny problem, nie tylko dyskomfort
Letnie temperatury przekraczające 30°C to nie tylko kwestia złego samopoczucia. Długotrwałe przebywanie w wysokiej temperaturze może prowadzić do:
-
przegrzania organizmu, odwodnienia,
-
bólów głowy, zaburzeń koncentracji,
-
omdleń i nagłego spadku ciśnienia,
-
nasilenia chorób przewlekłych, np. układu krążenia.
W skrajnych przypadkach może dojść do tzw. udaru cieplnego, który jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. W takiej sytuacji przebywanie w pracy – szczególnie fizycznej – może być realnym zagrożeniem zdrowotnym.
⚖️ Co mówi Kodeks pracy? Obowiązki pracodawcy w czasie upałów
Zgodnie z polskim Kodeksem pracy, pracodawca ma obowiązek:
-
Zadbać o odpowiednią temperaturę w miejscu pracy – w pomieszczeniach biurowych nie może być niższa niż 18°C, ale... nie ma prawnie określonej górnej granicy temperatury.
-
Zapewnić dostęp do wody pitnej, gdy temperatura w pomieszczeniach przekracza 28°C, a na otwartej przestrzeni 25°C.
-
Umożliwić przerwy, ograniczyć wysiłek fizyczny, a nawet skrócić czas pracy – szczególnie w przypadku osób wykonujących ciężką pracę fizyczną.
-
Zapewnić środki ochrony osobistej (np. nakrycia głowy, okulary przeciwsłoneczne).
Jeśli pracodawca nie podejmuje żadnych działań mimo skrajnych warunków, pracownik może złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP).
🚫 Czy można nie przyjść do pracy z powodu samego upału?
Sam upał – bez udokumentowanych dolegliwości zdrowotnych – NIE jest podstawą do samowolnego opuszczenia pracy.
Z punktu widzenia prawa pracy:
-
Nieobecność nieusprawiedliwiona z powodu gorąca może skutkować karą porządkową, a nawet zwolnieniem dyscyplinarnym.
-
Pracownik może odmówić pracy, jeśli warunki stanowią zagrożenie życia lub zdrowia, ale musi to uzasadnić i zgłosić pracodawcy. Najlepiej również udokumentować sytuację (np. zdjęcie termometru, brak wentylacji, nagranie warunków).
🩺 Kiedy przysługuje L4 z powodu upału?
Zwolnienie lekarskie może zostać wystawione nie z powodu samego upału, ale z powodu dolegliwości, które są jego skutkiem.
L4 przysługuje, jeśli:
-
lekarz stwierdzi objawy przegrzania, odwodnienia, osłabienia,
-
występują inne choroby zaostrzone przez temperaturę (np. nadciśnienie, choroby serca, astma),
-
pracownik doznał omdlenia lub miał objawy udaru cieplnego.
Przykład z życia: Pani Anna, pracująca w sklepie spożywczym bez klimatyzacji, trafiła do lekarza z objawami migreny i odwodnienia. Otrzymała 3 dni L4 jako efekt „ostrego zespołu stresu cieplnego”.
👶☀️ Co z osobami opiekującymi się dziećmi lub seniorami?
Jeśli wysoka temperatura zagraża zdrowiu dziecka (np. niemowlęcia, ucznia z chorobą przewlekłą) lub osoby starszej, pracownik może skorzystać z urlopu opiekuńczego lub zasiłku opiekuńczego, ale tylko:
-
po złożeniu odpowiedniego wniosku,
-
i spełnieniu formalnych warunków ZUS.
Nie można natomiast powołać się na „upał” jako jedyną przyczynę opuszczenia pracy bez wcześniejszej zgody.
👩⚕️ Upał a praca zdalna – co może zrobić pracownik?
Jeśli temperatura w biurze przekracza 30°C, a w domu masz lepsze warunki (np. wentylator, zacienienie, przewiew), możesz:
-
wystąpić z prośbą o pracę zdalną na kilka dni – decyzja należy do pracodawcy, ale w wielu firmach upał jest uznawany za uzasadniony powód czasowego home office.
-
zaproponować zmianę godzin pracy, np. wcześniejsze rozpoczęcie, gdy jest chłodniej.
📌 Podsumowanie: Twoje prawa i obowiązki
🧊🌡️ Co możesz zrobić, by przetrwać upał w pracy?
-
Pij wodę co 20–30 minut, nawet jeśli nie czujesz pragnienia.
-
Noś lekkie ubrania z naturalnych materiałów (bawełna, len).
-
Jeśli możesz, użyj wentylatora biurkowego lub chłodzących wkładów.
-
Zadbaj o zacienienie okna – np. zasłony, folia odbijająca promienie UV.
-
Pracuj przy wyłączonych zbędnych urządzeniach – każde źródło ciepła ma znaczenie.