Z roku na rok na polskich cmentarzach przybywa nie tylko zniczy, ale i… problemów. Choć ledowe lampki kuszą ceną i wygodą, coraz więcej ekspertów apeluje: czas wycofać je ze sprzedaży. Nie chodzi wyłącznie o kwestie estetyczne – w grę wchodzą ekologia, bezpieczeństwo i prawo. Co warto wiedzieć, zanim postawimy taki znicz na grobie bliskiej osoby?
LED-y to elektrośmieci. Niewłaściwe ich wyrzucenie grozi karą do 5000 zł
Wielu Polaków nie zdaje sobie sprawy, że popularne znicze LED, choć pozornie niegroźne, to elektroodpady – tak samo jak zużyty sprzęt AGD czy baterie. Zawierają akumulatory, diody, plastiki i metale, które powinny trafiać do specjalnych punktów zbiórki. Tymczasem po 1 listopada najczęściej lądują… w kontenerach na śmieci zmieszane.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska ostrzega: za nieprawidłową utylizację grozi mandat nawet do 5000 zł. A wystarczy chwila nieuwagi – np. wrzucenie zużytego znicza LED do kosza na plastik – by narazić się na konsekwencje prawne.
Nie tylko problem ekologiczny, ale też pożarowy
O tym, że elektrośmieci potrafią być niebezpieczne, przekonały się już m.in. gminy w Wielkopolsce, na Podlasiu i Dolnym Śląsku. Niewłaściwie wyrzucone znicze LED doprowadzały do pożarów kontenerów, śmieciarek i palet. Strażacy interweniowali wielokrotnie – wszystko przez ukryte wewnątrz baterie, które mogą ulec przegrzaniu i zapłonowi.
Co więcej, jedna bateria guzikowa może skazić aż 400 litrów wody lub zatruć metr sześcienny gleby. Skala problemu rośnie, a skutki są coraz bardziej odczuwalne – zarówno dla środowiska, jak i dla zarządców cmentarzy, którzy muszą ponosić coraz wyższe koszty wywozu śmieci.
Tanie LED-y kontra symbolika ognia i tradycji
Eksperci zwracają uwagę także na wymiar kulturowy. Tradycyjny znicz czy świeca mają głęboką symbolikę – to ogień życia, pamięć i ciepło. LED-owe lampki, produkowane masowo i często niskiej jakości, imitują światło, ale nie dają tego samego efektu. W ciągu dnia są ledwo widoczne, a po zużyciu – stają się tylko kolejnym odpadem z Chin.
W skrajnych przypadkach ledowe wkłady trzeba rozdzielać na nawet trzy frakcje odpadów: szkło, plastik i część elektroniczną. Ale kto to robi?
Rynek zalewany przez tanie produkty z Azji. Polska branża na straty
Polacy kupują co roku nawet 300 milionów zniczy i wkładów, wydając na nie ponad 700 mln zł. Duża część tej kwoty trafia do importerów z Chin, którzy oferują produkty nietrwałe, trudne w recyklingu i tanie do granic możliwości. Z jednej strony cieszy to konsumentów, z drugiej – dobija polskich producentów świec i zniczy, którzy od lat byli liderami na rynku europejskim.
Według danych International Trade Center, polski eksport zniczy jeszcze niedawno osiągał 764 mln euro rocznie, a Polska odpowiadała za aż 17% globalnego rynku. Dziś jednak coraz więcej firm zamyka działalność lub zmienia profil, nie mogąc konkurować z azjatycką masówką.
Zmiany pogrzebowe: więcej urn, mniej trumien
Znicze LED to niejedyny sygnał zmian w branży pogrzebowej. Coraz więcej rodzin decyduje się na pochówek w urnie – z powodów ekonomicznych i ekologicznych. Urna zajmuje mniej miejsca na cmentarzu, jest tańsza, a dla wielu mniej przytłaczająca emocjonalnie niż tradycyjny pogrzeb z trumną.
Taki trend wpływa na cały sektor – produkcja trumien spada, a firmy z wieloletnią tradycją walczą o przetrwanie. Dariusz Dutkiewicz z Instytutu Branży Pogrzebowej i Cmentarnej przyznaje wprost:
„Branża trumienna w Polsce przechodzi głęboki kryzys”.
Cmentarne prawo z 1932 r. nadal obowiązuje
Na domiar złego, zarządcy cmentarzy muszą działać w oparciu o ustawę sprzed prawie 100 lat. Obowiązujące od 1932 r. przepisy, mimo niewielkich zmian w 1959 r., nie przystają do współczesnych realiów. Problemy z elektroodpadami, zmianą trendów pogrzebowych czy kosztami utylizacji – wszystko to wymaga aktualizacji prawa.
Prace nad nową ustawą rozpoczęto w poprzedniej kadencji parlamentu, ale projekt utknął i nie trafił do dalszych etapów legislacyjnych. Eksperci apelują o powrót do tematu – zanim cmentarze utoną w plastiku, ledach i chaosie.
Co możesz zrobić jako konsument?
-
Jeśli korzystasz ze zniczy LED – oddaj je do PSZOK lub punktu zbiórki elektroodpadów
-
Nie wyrzucaj zużytych baterii do kosza – zagrażają środowisku i zdrowiu
-
Wybieraj tradycyjne znicze z parafiny lub wosku – są bezpieczniejsze i bardziej ekologiczne
-
Sprawdź, czy na cmentarzu znajdują się dedykowane pojemniki na elektrośmieci