Jak rozpoznać rodzaj grzybicy paznokci?

Widoczne na paznokciach zmiany, łuszczenie się płytki i przebarwienia mogą być objawem grzybicy paznokci. Jest to najczęściej diagnozowana choroba atakująca paznokcie stóp i dłoni. Dotyka ona pacjentów niezależnie od płci i wieku, chociaż ryzyko zachorowań wzrasta wraz z wiekiem, z uwagi na spowolniony wzrost paznokcia i problemy z krążeniem.

Przeważnie grzybica paznokci rozwija się wskutek źle leczonej lub nieleczonej grzybicy stóp lub dłoni. Chorobą może na się łatwo zarazić, korzystając z siłowni, basenu czy sauny. Rozwojowi choroby sprzyjają niedokładne osuszanie skóry po kąpieli, uszkodzenie paznokcia, źle dobrane obuwie, noszenie pożyczonych butów lub rękawic, korzystanie z używanych przyborów do pielęgnacji dłoni i stóp, a także nadmierne pocenie się tych obszarów. Schorzenie często przydarza się także osobom, które cierpią na choroby skóry (AZS, łuszczyca, egzema), mają zaburzoną gospodarkę hormonalną, zaburzenia metaboliczne, osłabiony układ odpornościowy lub przyjmują leki (antybiotyki, sterydy, leki przeciwzapalne).

Objawy grzybicy

Niezależnie od rodzaju grzybicy i tego, czy występuje ona na płytce paznokciowej dłoni czy stopy, możemy wyróżnić kilka charakterystycznych objawów dla tej choroby:

• Plamy na płytce paznokcia (białe, żółte lub brązowe)
• Pogrubiona płytka paznokcia
• Łamliwa i krucha płytka paznokcia
• Matowienia płytki paznokcia
• Nieregularny kształt płytki, pofałdowania i bruzydy
• Rogowacenie tkanki pod paznokciem
• Pękanie paznokcia
• Oddzielanie się paznokcia od łożyska

Objawy grzybicy możemy czasami zaobserwować także na skórze wokół paznokcia:

• Swędzenie
• Łuszczenie naskórka
• Pękanie naskórka
• Zaczerwienie
• Stan zapalny
• Zmiany przypaznokciowe niewiadomego pochodzenia

Grzybica paznokci może rozwinąć się wskutek zakażenia wywołanymi przez trzy grupy grzybów: dermatofitami, grzybami drożdżopodobnymi lub pleśniowymi. Najczęstsze zakażenia wywoływane są przez dermatofity i drożdżopodobne grzyby, najrzadziej obserwuje się zaś te wywoływane przez grzyby pleśniowe. Ponadto możemy podzielić grzybicę na 5 klas: podpaznokciową dalszą i boczną, podpaznokciową bliższą, powierzchniową , dystroficzną całkowitą i wewnątrzpłytkową.

1. Grzybica dermatofitowa

To rodzaj grzybicy wywoływany przez dermatofity, które powodują rogowacenie podpanzokciowe, utratę przejrzystości, zmianę zabarwienia płytki paznokcia. Aż 99% grzybic paznokci jest wywoływanych przez chorobotwórcze dermatofity. Najczęściej jednak powodują ją:

• Trichophyton rubrum, stwierdzany w ok. 70% przypadków,
• Trichophyton mentagrophytes występujący u ponad 20% chorych z grzybicą dermatofitową paznokci.
• rzadziej Trichophyton tonsurans,
• całkiem sporadycznie Epidermophyton floccosum.

Ten rodzaj grzybicy najczęściej spotykamy u dorosłych i osób starszych, u których wzrost płytki paznokcia jest znacznie wolniejszy, a ukrwienie kończyn słabsze. Predyspozycje do rozwoju zakażenia obserwuje się także u osób mających problemy hormonalne (zespół Cushinga, niedoczynność lub nadczynność tarczycy) i upośledzoną odporność komórkową. Znacznie częściej atakuje paznokcie stóp niż dłoni.

Leczenie

W leczeniu grzybicy dermatofitowej poleca się amorolfinę i cyklopiroks. Preparaty te występują w formie lakieru aplikowanego dwa ray w tygodniu przez okres od 6 miesięcy do roku. Leczenie miejscowe można wspierać preparatami doustnymi takimi jak itrakonazol, flukonazol lub terbinafina.

2. Drożdżyca płytki paznokcia i wałów okołopaznokciowych

Ten rodzaj grzybicy częściej dotyka kobiety niż mężczyzn  i powodowany jest grzybami z rodziny Candida. 70% przypadków wywoływanych jest przez grzyby Candida albicans, rzadziej chorobę wywołują Candida prapsilosis, Candida tropicalis czy Candida krusei. Schorzenie rozwija się w związku z przebywaniem (częste moczenie dłoni lub stóp) w wilgotnych miejscach sprzyjających grzybom. Objawy poprzedzające zmiany na płytce paznokciowej to obrzęk, bolesność i zaczerwienienie wałów paznokciowych, a także obecność ropy w tej okolicy. Nie zakażona zostaje macierz paznokcia, co powoduje kruszenie się brzegów, matową i szorstką płytkę, a także zmianę barwy na szaróżółtawą. Paznokcie mogą ulegać rozwarstwieniu, a ich wzrost zostaje zaburzony, towarzyszyć temu zjawisku może nierówna powierzchnia płytki paznokcia.

Leczenie

Leczenie drożdżycy paznokci jest szybsze i efektywniejsze niż tej, którą powodują dermatofity. Miejscowo stosuje się preparaty azolowe, aliloaminy i antybiotyki polienowe, które wprowadza się pod wał okołopaznokciowy. Przy rozległych zmianach można stosować doustnei itrakonazol, flukonazol lub terbiinafinę. Pomocna może okazać się także natamycyna i nystatyna oraz przyjmowanie witamin z grupy B.

3. Grzybica pleśniowa

Udział pleśni w zakażeniu paznokci jest bardzo niewielki i stanowi od 2-5 procent wszystkich zmian. Spośród niedermatofitowych grzybów wyróżnia się około 35 grzybów powodujących grzybicę paznokcia. W przebiegu pleśnic płytka paznokciowa barwi się na żółto, żółto-biało, żółto-brązowo lub biało. Zakażenie zwykle obejmuje jeden paznokieć, a chorobie nie towarzyszy grzybica stóp, często występująca przy grzybicach dermatofitowych paznokci. Warto podkreślić, że pleśnie nie są w stanie zakazić zdrowego paznokcia. Choroba rozwija się wskutek wcześniejszej zmiany anatomii płytki, uszkodzenia mechanicznego lub keratozy łożyska paznokcia np. wskutek niesymetrycznego chodzenia. Często zakażenia pleśniami są wtórne do zakażeń dermatofitowych lub w trakcie ich leczenia. Przy zakażeniu pleśniami może wystąpić stan zapalny wokół chorego paznokcia.  Ze względu na sposób zajęcia płytki paznokciowej pleśnice nie powodują całkowitej dystroficznej grzybicy paznokcia.

Leczenie

Najlepsze leczenie w przypadku pleśnicy paznokci to leczenie ogólnoustrojowe lub miejscowe z okresowym czyszczeniem paznokci. W pierwszej fazie zawsze należy usunąć masy zainfekowanego paznokcia oraz zastosować leczenie miejscowe. Terapię wspomóc należy itrakonazolem lub terbinafiną. Okres leczenia trwa w przypadku zakażenia pleśniami około 4 miesięcy.

Zależnie od miejsca wniknięcia grzyba do narządu paznokciowego rozróżniamy postaci:

1. Dalsza i boczna podpłytkowa grzybica paznokci

To najczęstsza postać grzybicy dermatofitowej paznokci. Chorobotwórczy dermatofit wnika do łożyska i łytki paznokcia w pobliżu wolnego brzegu paznokcia lub od strony wałów paznokciowych. Zajęta płytka pazkciowa traci przejrzystość, staje się matowa, jej barwa zmienia się białawożółtą, a krawędzie paznokci na brązowe, dochodzi także do rogowacenia podłytkowego łożyska. Chory paznokieć kruszy się i rozwarstwia.

2. Bliższa podpłytkowa grzybica paznokci

Jest rzadziej spotykanym rodzajem wywołanym przez dematofity. Patogen wnika tu do miękkiej płytki od strony wału paznokciowego. Schorzenie to dotyczy w głównej mierze paznokci dłoni, gdzie ze względów kosmetycznych usuwa się obrąbek, który uszczelnia przestrzeń między płytką, a wałem. Początkowo obserwuje się białą plamę w bliższej części płytki, która stopniowo obejmuje głębsze i dalsze części płytki, powodując rogowacenie łożyska. W kolejnej fazie płytka paznokcia wykrusza się i może zacząć odstawać od opuszka palca.

3. Wewnatrzpłytkowa grzybica paznokci

Objawia się białymi plamkami na płytce paznokcia. W tym wypadku patogen atakuje łatwodostępną keratynę w przestrzeniach międzykomórkowych, tworząc kanały wewnątrzpłytki, które objawiają się białymi plamkami na płytce paznokcia. W tym wypadku nie dochodzi do zapalenia łożyska paznokcia i nie obserwuje się rogowacenia podpaznokciowego, paznokieć nie kruszy się, ale może rozdzielać się na blaszki.

4. Powierzchowna grzybica paznokci

Występuje jedynie na paznokciach u stóp. Ten rodzaj grzybicy może rozwinąć się również w przebiegu grzybicy niedermatofitowej i może współistnieć z grzybicą podpaznokciową. W tym przypadku penetracja grzybów w głąb paznokcia jest minimalna i bytuje on na powierzchni płytki, żywiąc się martwą materią. Patogeny niszczą wiec płytkę paznokcia w bardzo niewielkim stopniu, a samo schorzenie może pozostawać długo niezauważone. Objawem tej grzybicy sa delikatne, białawe zlewające się ze sobą plamki na powierzchni paznokcia, które mogą pozostać niezauważone. Paznokieć może być delikatnie bardziej kruchy, a jego płytka jaśniejsza.

5. Całkowita dystroficzna grzybica paznokci

Jest rozpoznawana, kiedy odróżnienie typu inwazji ze względu na intensywne zniszczenie płytki paznokciowej jest niemożliwe i obserwuje się całkowite oddzielenie i wykruszenie paznokcia. Ten zaawansowany rodzaj grzybicy łączy ze sobą wszystkie objawy wyżej opisanych schorzeń.

Czy grzybicy paznokci można zapobiegać?

W przypadku leczenia grzybicy i profilaktyki grzybicy najważniejsza jest higiena. Dbałosć o higienę dłoni i stóp ma największy wpływ na zapobieganie nawrotom choroby. Niedopuszczalne jest korzystanie ze wspólnego ręcznika, przyborów do paznokci, obuwia czy skarpet. W miejscach publicznych (basen, sauna) należy nosić klapki, a  po wizycie zdezynfekować stopy. Równie ważna jest dbałość o stan swojej wanny lub brodzika, regualrne mycie i odkażanie powierzchni sanitariatów. Jeśli mamy problem z nawracającą grzybicą, będziemy musieli pozbyć się butów lub zdezynfekować je roztworem formaliny. Dodatkowo możemy stosować aerozole i maści, które będą zapobiegały rozwojowi grzybicy.