Przez ostatnią dekadę gluten stał się „czarnym charakterem” w diecie. Coraz więcej osób unika go w przekonaniu, że to właśnie on niszczy jelita, powoduje wzdęcia, nietolerancje i stan zapalny. Owszem, dla osób z celiakią lub nadwrażliwością na gluten jego eliminacja ma kluczowe znaczenie. Ale najnowsze badania naukowe pokazują, że nie gluten jest największym wrogiem zdrowia jelit. Znacznie większe szkody mogą wyrządzać emulgatory – dodatki do żywności, które znajdują się w produktach spożywanych codziennie.
🧬 Emulgatory – co to takiego?
Emulgatory to związki chemiczne, które dodaje się do żywności, aby poprawić jej strukturę, trwałość i konsystencję. Dzięki nim sosy się nie rozwarstwiają, lody są gładkie, a pieczywo długo utrzymuje świeżość. Brzmi dobrze? Nie dla Twoich jelit.
Najczęściej spotykane emulgatory to:
-
karboksymetyloceluloza (E466)
-
polisorbat 80 (E433)
-
lecytyna sojowa
-
mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych (E471)
Problem polega na tym, że te dodatki mogą negatywnie wpływać na mikroflorę jelitową i uszkadzać barierę ochronną jelit, prowadząc do tzw. zespołu przeciekającego jelita.
💥 Jak emulgatory niszczą jelita?
Badania na modelach zwierzęcych i ludzkich wykazują, że niektóre emulgatory:
-
rozrzedzają warstwę śluzu chroniącą ścianę jelita,
-
zwiększają przepuszczalność jelit, co prowadzi do przenikania toksyn i bakterii do krwiobiegu,
-
zaburzają równowagę mikrobioty jelitowej, sprzyjając rozwojowi stanów zapalnych,
-
mogą zaostrzać objawy chorób zapalnych jelit (IBD), takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
To wszystko prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego, który objawia się wzdęciami, biegunkami, zespołem jelita drażliwego (IBS), zmęczeniem czy spadkiem odporności.
🧠 Co udowadniają badania?
Coraz więcej badań sugeruje, że emulgatory – nie gluten – są głównym czynnikiem uszkadzającym barierę jelitową u osób bez celiakii.
W jednym z przełomowych badań stwierdzono, że myszy karmione dietą z dodatkiem karboksymetylocelulozy i polisorbatu 80:
-
miały rozrzedzoną warstwę śluzu w jelitach,
-
rozwinęły stan zapalny i objawy podobne do choroby Crohna,
-
miały zmienioną florę bakteryjną.
Co więcej, u ludzi z zespołem jelita drażliwego zauważono, że dieta eliminująca dodatki do żywności poprawia objawy znacznie skuteczniej niż dieta bezglutenowa.
🥖 A co z glutenem?
Gluten to białko występujące w pszenicy, jęczmieniu i życie. Rzeczywiście, u osób z celiakią powoduje autoimmunologiczny atak na jelita, prowadząc do zaniku kosmków jelitowych i poważnych problemów zdrowotnych. Jednak:
-
tylko 1% populacji ma celiakię,
-
ok. 6–10% może mieć nadwrażliwość na gluten,
-
a cała reszta nie musi unikać glutenu, jeśli nie występują objawy.
Dla większości osób gorszy wpływ mogą mieć dodatki do żywności niż sam gluten, zwłaszcza jeśli mowa o diecie bogatej w przetworzone produkty.
🧃 Gdzie ukrywają się emulgatory?
W produktach spożywanych codziennie:
-
jogurty i mleka roślinne,
-
pieczywo tostowe i bułki typu burger,
-
lody, margaryny, majonezy,
-
batoniki proteinowe i odżywki,
-
sosy, dipy, gotowe zupy i dania do mikrofali.
Nawet produkty oznaczone jako „fit” czy „bezglutenowe” mogą zawierać emulgatory.
✅ Jak chronić jelita?
-
Ogranicz żywność przetworzoną – im krótszy skład, tym lepiej.
-
Czytaj etykiety i unikaj dodatków typu E466, E433, E471.
-
Jedz produkty bogate w błonnik (warzywa, strączki, fermentowane kiszonki), które wzmacniają barierę jelitową.
-
Jeśli masz objawy jelitowe, przetestuj dietę niskoprzetworzoną zamiast od razu eliminować gluten.
-
Stawiaj na domowe gotowanie – masz kontrolę nad składem.
Podsumowanie
Gluten nie jest największym zagrożeniem dla jelit u większości ludzi. Znacznie bardziej szkodliwy może być składnik obecny w niemal każdym przetworzonym produkcie – emulgatory. Ich działanie na mikroflorę i strukturę śluzówki jelit jest coraz lepiej udokumentowane i może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Zamiast panicznie unikać glutenu, warto skupić się na ograniczeniu dodatków chemicznych, które naprawdę zaburzają równowagę jelitową.
📚 Źródła badań:
-
Chassaing et al., 2015 – Badanie wykazało, że emulgatory (karboksymetyloceluloza i polisorbat 80) u myszy zwiększają przepuszczalność jelit i wywołują stany zapalne. Nature – Chassaing et al., 2015
-
Viennois et al., 2017 – Emulgatory pogarszają stan jelit u osób z IBD, wpływając negatywnie na mikrobiotę i barierę śluzową. Current Opinion in Pharmacology
-
Zopf et al., 2021 – Dieta eliminująca dodatki spożywcze łagodzi objawy zespołu jelita drażliwego lepiej niż dieta bezglutenowa. Gastroenterology and Hepatology
-
Fasano et al., 2003 – Klasyczne badanie potwierdzające mechanizm celiakii i wpływ glutenu na osoby chore. The New England Journal of Medicine