Święto Żandarmerii Wojskowej: Historia, tradycje i znaczenie 13 czerwca

Dlaczego 13 czerwca? 📅

Święto Żandarmerii Wojskowej obchodzone jest od 1996 r., kiedy minister obrony narodowej ustanowił 13 czerwca oficjalnym dniem upamiętniającym powołanie Żandarmerii Wojskowej w 1990 r. Data nie jest przypadkowa – nawiązuje do pierwszego rozkazu organizacyjnego, który formalnie włączył polskich żandarmów w struktury resortu obrony. Dziś święto to celebruje każda jednostka ŻW, od kompanii patrolowych po najbardziej elitarny Oddział Specjalny Żandarmerii Wojskowej w Warszawie.

Krótka, lecz bogata historia 🏰

1. Korzenie przedwojenne – Polskie tradycje policji wojskowej sięgają 1918 r., gdy w odrodzonym państwie powołano żandarmerię polową. W II RP rozwinięto je w ramy Korpusu Ochrony Pogranicza i Służby Ochrony Kolei.
2. Okres PRL – Po wojnie funkcje porządkowe w armii pełniły wydziały WSW (Wojskowej Służby Wewnętrznej), lecz brakowało jednolitej formacji o charakterze policyjnym.
3. Przełom 1990 – Ustawa o „Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych” przywróciła klasyczną żandarmerię. Od pierwszych dni formacja rozbudowała struktury w każdym okręgu wojskowym, przejmując zadania związane z dyscypliną, dochodzeniami i ochroną kluczowych obiektów.

Etapy rozwoju

• 1990–1999 – budowa podstaw, pierwsze szkolenia z partnerami NATO.
• 2000–2010 – misje w Iraku, Afganistanie, na Bałkanach; powstanie oddziałów specjalnych.
• 2011–2024 – digitalizacja, system e-DOCH, rozwój zdolności cyberbezpieczeństwa.

Współczesne zadania ŻW 🛡️

🔹 Ochrona dyscypliny wojskowej – kontrole trzeźwości, prewencja wykroczeń. 🔹 Dochodzenia i śledztwa – prowadzenie postępowań w sprawach karnych żołnierzy. 🔹 Ochrona VIP – eskorta ministra obrony, dowódców NATO, prezydenta RP w rejonach operacyjnych. 🔹 Konwoje specjalne – transport amunicji, broni i dokumentów tajnych. 🔹 Antyterroryzm – wspieranie JW GROM, likwidacja improwizowanych ładunków. 🔹 Operacje zagraniczne – policja wojskowa w Kosowie (KFOR), Iraku (OIR) i Republice Środkowoafrykańskiej (EUFOR). 🔹 Cyberpatrole – monitorowanie Darknetu pod kątem wycieku danych wojskowych.

Jak wyglądają obchody? 🎉

Uroczystości centralne

W Warszawie najważniejszym punktem jest apel na Placu Piłsudskiego. Kompania reprezentacyjna ŻW prezentuje musztrę paradną, a Orkiestra Reprezentacyjna Wojska Polskiego gra marsze Radziwiłłowskiego i Sielskiego. Po przemówieniach ministra obrony i komendanta głównego ŻW następuje wręczenie odznaczeń „Za Zasługi dla Żandarmerii Wojskowej” oraz aktów mianowania na wyższe stopnie. Kulminacją jest defilada motocyklowa – kawalkada biało-bordowych BMW R 1250 RT przy akompaniamencie syren, która podkreśla mobilny charakter formacji.

Garnizonowe pikniki rodzinne 👨‍👩‍👧‍👦

W Kielcach, Wrocławiu, Poznaniu czy Olsztynie koszary otwierają bramy dla mieszkańców. Największą atrakcją są pokazy zatrzymań przy użyciu psów służbowych rasy malinois, dioramy z rekonstruktorami w mundurach z 1939 r. oraz „małpi gaj” – tor przeszkód dla dzieci. Dostępne są stoiska rekrutacyjne, gdzie młodzi ludzie mogą sprawdzić, czy spełniają warunki, by zostać żandarmem: ukończone 18 lat, niekaralność, minimum średnie wykształcenie i zdany test sprawnościowy (3 km poniżej 16 min).

Akcje społeczne ❤️

Formacja słynie z programu "Niebieska Krew", czyli cyklicznej zbiórki krwi dla Klinik Hematologii. Od 2015 r. żandarmi oddali już ponad 18 tys. litrów krwi! W ramach obchodów odbywają się także prelekcje w liceach mundurowych, warsztaty samoobrony dla kobiet i pokazy pierwszej pomocy.

Umundurowanie i symbole 👔

• Beret bordowy – symbol gotowości bojowej, wprowadzony w 2014 r.
• Szamerunek – srebrne cordony na mundurze galowym nawiązują do huzarskich tradycji.
• Odznaka pamiątkowa ŻW – orzeł w locie trzymający miecz i wagę, co odzwierciedla zasadę „Vis et Justitia” (Siła i Sprawiedliwość).
• Motocykl patrolowy – białe BMW z czerwonym pasem i logo ŻW, rozpoznawalne w każdym konwoju.

Kobiety w Żandarmerii 👩‍✈️

Od 2004 r. panie mogą pełnić służbę w ŻW na równych prawach. Dziś stanowią 14 % personelu. Kapitan Natalia Nowak, dowódca plutonu dochodzeniowego w Krakowie, mówi: „Żandarmeria Wojskowa uczy decyzyjności i pewności siebie. W moim zespole kobiety pełnią funkcje negocjatorek, saperów, a nawet motocyklistów eskortowych”.

Nowe wyzwania – cyber i kosmos 🚀

W 2023 r. utworzono Komórkę Reagowania na Incydenty Komputerowe (CRZW). Jej zadaniem jest śledzenie prób phishingu wymierzonych w żołnierzy oraz analizowanie ataków APT na systemy łączności wojskowej. Równolegle trwają przygotowania do włączenia ŻW w program „Łańcuch Satelitarny”, co pozwoli monitorować sygnały GPS w czasie realnym i wspierać śledztwa w terenie.

Jak zostać żandarmem? 🏃

1. Zarejestrować się w Wojskowym Centrum Rekrutacji.
2. Przejść badania psychologiczne i test MultiSelect.
3. Zaliczyć egzamin sprawnościowy: podciąganie (mężczyźni 10 ×, kobiety 6 ×), bieg 10 × 10 m poniżej 30 s, "beep-test" na poziomie 10.
4. Ukończyć 6-miesięczny kurs podstawowy w Centrum Szkolenia Żandarmerii w Mińsku Mazowieckim.
5. Podpisać kontrakt zawodowy – na początek 4 lata.

Rola w NATO 🌍

Polska ŻW posiada status „Military Police of NATO Force”. W 2022 r. objęła dyżur w VJTF (Very High Readiness Joint Task Force), wystawiając łącznie 400 żandarmów do zabezpieczenia szpicy Sojuszu. Współpraca z Czechami, Słowacją i Litwą owocuje ćwiczeniami „Joint Cooperation”, gdzie żandarmi uczą się procedur dochodzeniowych zgodnych z wojskowym prawem międzynarodowym.

Ciekawostki 🧐

• Najstarszy motocykl ŻW, M-72 z 1953 r., jest sprawny i bierze udział w paradzie zabytków. • Maskotką formacji jest pies „Gromek” – malinois z plakietką „Zero kompromisów”. • W 2024 r. ŻW przeprowadziła 12 000 kontroli drogowych, ujawniając 320 nietrzeźwych kierowców wojskowych. • Na misji w Afganistanie żandarmi zabezpieczyli 1,2 t materiałów wybuchowych IED.

Dlaczego to święto jest ważne? 💬

1. Buduje zaufanie społeczeństwa – otwartość koszar i edukacja zwiększają transparentność wojska.
2. Wzmacnia morale żandarmów – wręczenie odznaczeń motywuje do dalszej służby.
3. Promuje służbę wojskową – atrakcje dla młodzieży zachęcają do wstąpienia w szeregi armii.
4. Integruje rodziny – pikniki to okazja, by bliscy żandarmów poznali realia ich pracy.

Podsumowanie ✍️

Święto Żandarmerii Wojskowej to nie tylko parady i orkiestra, lecz przede wszystkim przypomnienie, że na straży porządku w armii stoją wyszkoleni profesjonaliści gotowi działać na lądzie, w cyberprzestrzeni, a wkrótce nawet w kosmosie. 13 czerwca warto zatrzymać się na chwilę, posłuchać syren motocykli ŻW i pomyśleć o ludziach, którzy łączą w sobie cechy policjanta, prawnika i żołnierza, niosąc pomoc tam, gdzie zaczyna się chaos.

Źródło: Biuro Prasowe Żandarmerii Wojskowej, archiwalne materiały MON.