Zdrada w związku małżeńskim może prowadzić nie tylko do rozwodu czy separacji, ale również do konsekwencji prawnych w sferze majątkowej. Jednym z najczęściej zadawanych pytań w tym kontekście jest: czy można odwołać darowiznę z powodu zdrady małżonka? Odpowiedź nie jest jednoznaczna, bo zależy od wielu czynników – przede wszystkim od kwalifikacji prawnej zdrady jako „rażącej niewdzięczności”. Poniżej przedstawiamy kompleksową analizę tego zagadnienia.
📌 Podstawa prawna – co mówi Kodeks cywilny?
Zgodnie z art. 898 § 1 Kodeksu cywilnego:
„Darczyńca może odwołać darowiznę już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.”
Przepis ten stanowi jedyną materialnoprawną podstawę do cofnięcia darowizny po jej wykonaniu. Jednak kluczowym pojęciem – i zarazem problematycznym – jest „rażąca niewdzięczność”, która nie została ustawowo zdefiniowana. Oznacza to, że jej ocena zależy od konkretnego przypadku oraz od orzecznictwa sądów.
💔 Zdrada jako przejaw rażącej niewdzięczności
W praktyce sądowej zdrada może być uznana za rażącą niewdzięczność, ale nie zawsze tak się dzieje. Istotne znaczenie ma to, kto był darczyńcą, a kto obdarowanym. Jeśli zdradzony małżonek przekazał majątek swojemu partnerowi w formie darowizny, a następnie doszło do zdrady – sąd może uznać, że doszło do poważnego naruszenia więzi osobistych, co może spełniać przesłanki art. 898 § 1 KC.
⚖️ Przykłady z orzecznictwa:
✅ Przychylne podejście:
Sąd Apelacyjny w Lublinie, w wyroku z 8 listopada 2021 r. (sygn. akt I ACa 240/21), uznał, że:
„Okoliczność naruszenia reguły wierności, przy istniejących więzach partnerskich, zazwyczaj stanowi przejaw rażącej niewdzięczności.”
❌ Podejście bardziej restrykcyjne:
Z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z 30 października 2019 r. (sygn. akt IV CSK 282/18), orzekł, że:
„Zdrada małżonka nie jest rażącą niewdzięcznością wobec teściów, którzy dokonali darowizny na rzecz synowej.”
To ważne rozróżnienie: jeśli darowizna pochodziła od teściów, zdrada zięcia lub synowej nie może być podstawą do jej odwołania – rażąca niewdzięczność musi dotyczyć bezpośrednio osoby darczyńcy.
📝 Jak odwołać darowiznę po zdradzie?
Procedura odwołania darowizny jest formalna, choć nie wymaga udziału notariusza. Należy:
-
Złożyć pisemne oświadczenie o odwołaniu darowizny, adresowane do obdarowanego.
-
Zalecane jest przesłanie oświadczenia listem poleconym za potwierdzeniem odbioru – dla celów dowodowych.
-
W oświadczeniu należy wskazać przyczynę odwołania, np. zdradę i jej okoliczności.
-
Darczyńca musi wykazać, że zdrada miała miejsce i że stanowi rażącą niewdzięczność w jego sytuacji.
🕒 Termin – tylko rok od poznania zdrady
Zgodnie z art. 899 § 3 Kodeksu cywilnego:
„Nie można odwołać darowizny po upływie roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego.”
To oznacza, że jeśli np. mąż dowiedział się o zdradzie żony w marcu 2024 r., to ma czas do marca 2025 r., by skutecznie odwołać darowiznę. Po tym terminie roszczenie ulega przedawnieniu.
💬 Przebaczenie wyklucza odwołanie darowizny
Zgodnie z art. 899 § 1 KC:
„Nie można odwołać darowizny, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył.”
Jeśli zdradzony partner przebaczył winowajcy – nawet ustnie lub przez dalsze wspólne pożycie – sąd może uznać, że darowizna nie może już być cofnięta.
🧠 Kiedy zdrada nie wystarczy?
Sama zdrada nie zawsze będzie wystarczającym argumentem. Sąd może uznać, że:
-
doszło do wzajemnych przewinień małżonków,
-
zdrada była jednorazowym incydentem, a nie świadomym działaniem przeciwko darczyńcy,
-
darczyńca po zdradzie nadal wspierał finansowo obdarowanego, co może świadczyć o przebaczeniu.
🔍 Czy można żądać zwrotu przedmiotu darowizny?
Jeśli odwołanie darowizny zostanie uznane przez sąd, obdarowany będzie zobowiązany do zwrócenia przedmiotu darowizny. Jeśli nie jest to możliwe (np. pieniądze zostały wydane, nieruchomość sprzedana), sąd może orzec o ekwiwalencie pieniężnym.
✅ Podsumowanie prawne:
-
Tak, można odwołać darowiznę z powodu zdrady, ale tylko wtedy, gdy zdrada stanowi rażącą niewdzięczność względem darczyńcy.
-
Istotne jest, kto był darczyńcą, a kto obdarowanym.
-
Zdrada musi być potwierdzona i znacząca – nie każda relacja pozamałżeńska będzie uznana za podstawę.
-
Roczny termin na odwołanie biegnie od dnia poznania zdrady.
-
Przebaczenie wyklucza możliwość cofnięcia darowizny.
-
Procedura wymaga jedynie pisemnego oświadczenia, ale należy zadbać o dowody i dokumentację.