W Polsce coraz częściej pojawia się temat tzw. renty tytoniowej – choć to określenie nie funkcjonuje oficjalnie w przepisach, oznacza ono realne wsparcie dla osób, których zdolność do pracy została trwale naruszona przez choroby wywołane długoletnim paleniem papierosów. Sprawa budzi emocje nie tylko wśród lekarzy i prawników, ale także w środowiskach społecznych domagających się większej sprawiedliwości w systemie świadczeń.
Czym jest tzw. renta tytoniowa?
Renta tytoniowa to potoczne określenie świadczenia przyznawanego osobom, które z powodu chorób wynikających z długotrwałego uzależnienia od nikotyny utraciły zdolność do pracy zawodowej. Choć pojęcie to nie pojawia się w polskim ustawodawstwie, to jednak znajduje zastosowanie w praktyce – na zasadach ogólnych dotyczących renty z tytułu niezdolności do pracy.
Analogicznie do przypadków uzależnienia od alkoholu, także skutki zdrowotne palenia mogą stanowić podstawę do ubiegania się o wsparcie finansowe, jeśli lekarz orzecznik stwierdzi trwałe lub częściowe ograniczenie sprawności organizmu.
Kto może się starać o świadczenie?
O rentę mogą wystąpić osoby, u których potwierdzono medycznie związek między przewlekłymi chorobami a paleniem tytoniu. Mowa tu głównie o takich schorzeniach jak:
- przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
- nowotwory układu oddechowego,
- choroby sercowo-naczyniowe,
- miażdżyca.
Kluczowe jest jednak to, by choroba prowadziła do trwałego ograniczenia zdolności do wykonywania pracy zarobkowej.
W praktyce zatem osoba, która przez wiele lat paliła papierosy, a dziś cierpi na poważne schorzenia uniemożliwiające jej pracę, może ubiegać się o rentę – o ile spełnia ustawowe warunki.
Co mówi prawo?
Chociaż samo określenie "renta tytoniowa" nie występuje w żadnym dokumencie prawnym, podstawa do jej uzyskania wynika z przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W szczególności kluczowe znaczenie ma tutaj art. 12, który definiuje, czym jest niezdolność do pracy, i w jakich sytuacjach można ubiegać się o świadczenie.
Według przepisów, niezdolność do pracy oznacza stan, w którym osoba – na skutek naruszenia sprawności organizmu – trwale lub czasowo nie jest w stanie wykonywać żadnej pracy zarobkowej zgodnej z jej kwalifikacjami.
Procedura ubiegania się o świadczenie
Droga do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy (w tym na tle schorzeń tytoniowych) składa się z kilku etapów:
-
Zgromadzenie dokumentacji medycznej – pacjent powinien zebrać wszelkie dowody potwierdzające chorobę oraz jej związek z paleniem papierosów.
-
Złożenie wniosku do ZUS – komplet dokumentów, w tym wniosek o rentę (druk ZNp-7), należy dostarczyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
-
Ocena przez lekarza orzecznika ZUS – na podstawie dostarczonej dokumentacji oraz badania, ZUS podejmuje decyzję o przyznaniu lub odmowie renty.
Warto zaznaczyć, że nawet jeśli choroba wynika z nałogu, nie stanowi to przeszkody formalnej – kluczowe znaczenie ma tu stopień niezdolności do pracy.
Wysokość tzw. renty tytoniowej w 2025 roku
Zgodnie z aktualnymi danymi po waloryzacji z marca 2025 roku, wysokość świadczenia prezentuje się następująco:
-
1 878,91 zł brutto dla osób całkowicie niezdolnych do pracy,
-
1 409,18 zł brutto w przypadku częściowej niezdolności do pracy.
Ostateczna wysokość zależy od indywidualnej sytuacji ubezpieczeniowej wnioskodawcy – jego stażu pracy, podstawy wymiaru składek i historii zatrudnienia.
Potrzeba systemowych zmian
Choć obecnie renta tytoniowa nie funkcjonuje jako odrębna kategoria w systemie świadczeń, temat ten coraz częściej wraca w debacie publicznej. Eksperci wskazują, że rosnąca liczba pacjentów z chorobami odtytoniowymi wymaga uwzględnienia specyfiki tych przypadków w przepisach ubezpieczeniowych.
Nie brakuje też głosów krytyki – przeciwnicy argumentują, że państwo nie powinno nagradzać finansowo osób, które same doprowadziły się do choroby. Z drugiej strony, podobne kontrowersje dotyczyły kiedyś uzależnień alkoholowych czy problemów psychicznych, które dziś traktowane są jako realne przyczyny niezdolności do pracy.
„To nie kwestia nagradzania, lecz zabezpieczenia socjalnego osób, które bez tej pomocy popadną w ubóstwo i wykluczenie”
– komentuje jeden z ekspertów ds. ubezpieczeń społecznych.
Podsumowanie
Choć renta tytoniowa nie istnieje w świetle prawa jako odrębna forma świadczenia, osoby cierpiące na poważne schorzenia wywołane paleniem papierosów mogą korzystać z systemu rentowego na zasadach ogólnych. Niezależnie od źródła choroby, liczy się jej wpływ na zdolność do pracy i codzienne funkcjonowanie.
