Mieszkaniec Rybnika wygrał sądową batalię z państwem, która dotyczyła odszkodowania za złą jakość powietrza. Sprawa została definitywnie zakończona, a mężczyzna dostał kilkadziesiąt tysięcy zadośćuczynienia.
Mężczyzna pozwał Skarb Państwa za złą jakość powietrza
W 2015 roku 55-letni mieszkaniec Rybnika pozwał Skarbu Państwa, Ministra Środowiska oraz Ministra Energii za naruszenie swoich dóbr osobistych z powodu zanieczyszczenia powietrza.
W uzasadnieniu wskazał na choroby układu oddechowego – w tym astmę. Mężczyzna podkreślił, że w sezonie jesienno-zimowym nie może normalnie funkcjonować z powodu wysokiego poziomu zanieczyszczenia powietrza.
Wskazał, że jest zmuszony do zatykania kratek wentylacyjnych i uszczelniania drzwi nawet w stosunkowo nowym budynku, aby ograniczyć przedostawanie się pyłu do wnętrza. Dodał, że korzysta z oczyszczacza powietrza, co generuje dodatkowe koszty. Ze względu na złą jakość powietrza nie może wychodzić na spacery z rodziną ani uprawiać sportu, mimo że prowadzi aktywny tryb życia. Podkreślił również, że w okresie ferii zimowych w jego mieście nie było ani jednego dnia, w którym normy pyłu nie zostały przekroczone.
Mężczyzna otrzymał 30 tysięcy złotych
Pan Oliwier domagał się 50 tysięcy złotych odszkodowania. W 2021 roku doszło do prawomocnego rozstrzygnięcia przez Sąd Okręgowy w Gliwicach. Mężczyzna uzyskał wówczas 30 tysięcy złotych zadośćuczynienia.
Złożono jednak skargę
Jesienią 2022 roku ówczesny Prokurator Generalny złożył do Sądu Najwyższego skargę nadzwyczajną, domagając się uchylenia wcześniejszego orzeczenia. Argumentował, że sąd w tej sprawie opierał się głównie na subiektywnych odczuciach powoda, który nie przedstawił dowodów na realne naruszenie jego zindywidualizowanych dóbr osobistych. Rzecznik Praw Obywatelskich już w 2022 roku wnosił o odrzucenie tej skargi.
Koniec batalii sądowej
Ostatecznie Sąd Najwyższy oddalił skargę nadzwyczajną, co definitywnie zakończyło wieloletnią batalię prawną. Orzeczenie zapadło 21 stycznia 2025 roku na posiedzeniu niejawnym w siedmioosobowym składzie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, której przewodniczyła prezes Joanna Lemańska.
Grażyna Wolszczak – pionierka walki o czyste powietrze
Jedną z pierwszych znanych osób, które pozwały Skarb Państwa za brak skutecznych działań w walce ze smogiem, była aktorka Grażyna Wolszczak. W pozwie argumentowała, że zanieczyszczone powietrze negatywnie wpływa na jej zdrowie oraz ogranicza możliwość korzystania z przestrzeni publicznej. W styczniu 2019 roku Sąd Rejonowy w Warszawie przyznał jej rację, zasądzając na jej rzecz 5 tysięcy złotych, które aktorka przeznaczyła na cele charytatywne – darowiznę na fundację onkologiczną.
Wyrok w sprawie Wolszczak miał istotne znaczenie precedensowe, ponieważ udowodnił, że jednostka może domagać się od państwa zadośćuczynienia za zaniedbania w walce ze smogiem.
Jerzy Stuhr, Mariusz Szczygieł i Tomasz Sadlik – wspólna walka o lepsze powietrze
Do walki o lepszą jakość powietrza dołączył również znany aktor Jerzy Stuhr, pisarz i reporter Mariusz Szczygieł oraz tłumacz i działacz społeczny Tomasz Sadlik. Wspólnie pozwali Skarb Państwa, argumentując, że smog negatywnie wpływa na ich zdrowie oraz ogranicza ich wolność osobistą, m.in. możliwość uprawiania sportu czy spacerowania na świeżym powietrzu.
W 2022 roku Sąd Okręgowy w Warszawie przyznał każdemu z nich po 10 tysięcy złotych odszkodowania, podkreślając, że państwo ma obowiązek dbać o jakość powietrza, a jego zaniedbania naruszają dobra osobiste obywateli.