W Polsce rośnie owoc, który może zaskoczyć swoimi właściwościami – dereń. Choć dawniej był obecny w każdym dworze i klasztorze, dziś większość z nas prawie o nim zapomniała. Tymczasem jego owoce cieszą się coraz większą popularnością za granicą, gdzie uchodzą za prawdziwy luksus. Co sprawia, że dereń na nowo odkrywany jest w kuchni i medycynie naturalnej? Zapraszamy do poznania tego zapomnianego skarbu!
Czym właściwie jest dereń?
Dereń, znany również jako Cornus, to krzew, który wyróżnia się czerwonymi, podłużnymi owocami. W Polsce najczęściej można go spotkać jako roślinę ozdobną, ale ma on również długą historię w kuchni i medycynie ludowej. Dereń rośnie głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej, osiągając do 7 metrów wysokości. Wiosną zachwyca żółtymi kwiatami, a jesienią jego liście zmieniają kolor na intensywnie czerwony, co czyni go bardzo dekoracyjnym elementem ogrodów.
Owoce derenia dojrzewają wczesną jesienią. Najlepiej smakują, gdy opadną z krzewu – wtedy stają się słodsze i mniej cierpkie. W surowej formie mają wyrazisty, słodko-kwaśny smak, który można dodatkowo łagodzić przemrożeniem. Dawniej były powszechnie używane w kuchni, szczególnie na Kresach, gdzie przygotowywano z nich kiszonki i marynaty, popularne jako dodatek do mięs. Przetwory z derenia nosiły nazwę „polskich oliwek” ze względu na podobieństwo do smakowych właściwości oliwek.
Zdrowotne właściwości derenia
Dereń to prawdziwa skarbnica zdrowia, bogaty w składniki wspierające organizm na wielu poziomach. Jego owoce zawierają mnóstwo witaminy C, będącej silnym antyoksydantem, który wzmacnia odporność i chroni komórki przed działaniem wolnych rodników. Ale witamina C to tylko początek!
Owoce derenia zawierają także kwas loganowy, rzadko spotykany w innych owocach, który wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe i obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe. Jest to ważne dla osób z problemami z oczami, zwłaszcza cierpiących na jaskrę. Dereń obfituje również w antocyjany, które chronią układ krwionośny, wzmacniają ściany naczyń krwionośnych i wspierają zdrowie serca.
Oprócz witamin i antyoksydantów, owoce derenia dostarczają wielu cennych minerałów, takich jak potas, wapń, fosfor, cynk, magnez, mangan, miedź i żelazo. Dzięki temu dereń pomaga regulować ciśnienie krwi, wspiera pracę mięśni i nerwów, a także wspomaga procesy krwiotwórcze, co jest ważne przy anemii.
Dereń w polskiej kuchni
Chociaż dziś dereń jest w Polsce bardziej znany jako roślina ozdobna, dawniej jego owoce były popularnym składnikiem kuchni. Kiszone i marynowane owoce derenia stanowiły nieodłączny dodatek do mięsnych dań i sosów. Znane jako „polskie oliwki”, były szczególnie popularne w Małopolsce Wschodniej i na Kresach. Ich wyjątkowy smak, zbliżony do oliwek, dodawał potrawom charakterystycznej nuty.
Obecnie dereń wraca do polskich kuchni głównie dzięki dereniówce – nalewce na bazie derenia, która jest przygotowywana zazwyczaj na przełomie sierpnia i września. Dereniówka jest ceniona nie tylko za smak, ale także za właściwości zdrowotne. Nalewka z derenia wspomaga układ trawienny, łagodzi dolegliwości żołądkowo-jelitowe, a także pomaga w walce z przeziębieniami. Regularnie spożywana, może również obniżać ciśnienie tętnicze.
Owoc luksusowy za granicą
Chociaż w Polsce dereń został zapomniany i rzadko stosowany kulinarnie, a kupić możemy go już za około 15 zł za kilogram. Jednak za granicą, zwłaszcza w krajach zachodnich, gdzie dereń bywa rzadkim przysmakiem, jego wartość jest znacznie wyższa. Ceny mogą sięgać nawet 1000 euro za kilogram, co przy obecnym kursie walut odpowiada około 4500 zł. Na Bałkanach natomiast owoce derenia są przetwarzane na skalę przemysłową – produkuje się z nich soki, dżemy, a nawet wina i nalewki owocowe.
Podobna sytuacja dotyczy pędów chmielu, które w Polsce traktowane są często jako chwast, podczas gdy na zachodzie Europy kilogram tych pędów może kosztować nawet 1000 euro. Właściwości derenia i pędów chmielu doceniane są w Europie, a rośliny te postrzegane są jako zdrowe i ekskluzywne składniki kulinarne.
Dlaczego zapomnieliśmy o dereniu?
Skoro dereń ma tak wiele korzyści zdrowotnych i zastosowań kulinarnych, dlaczego w Polsce niemal całkowicie o nim zapomniano? Jednym z powodów jest obecność na rynku wielu innych roślin o podobnych właściwościach, takich jak żurawina czy aronia, które wyparły dereń. Roślina ta stała się głównie elementem ozdobnym w ogrodach, a jej owoce często nie są zbierane ani wykorzystywane.
Przez wieki dereń był jednak nieodłącznym elementem polskich ogrodów dworskich i klasztornych, gdzie ceniono go nie tylko za walory dekoracyjne, ale i za smak jego owoców. Dziś roślina ta wymaga nowego odkrycia – dla zdrowia i bogactwa smaków, które wciąż skrywa!
