Wkrótce czeka nas istotna zmiana w prawie pracy. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej planuje wprowadzenie nowego przepisu do kodeksu pracy, który rozszerzy definicję stażu pracy. Zgodnie z proponowaną nowelizacją, do stażu będą wliczane okresy zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia oraz prowadzenia indywidualnej działalności gospodarczej. Projekt tej nowelizacji ma zostać zatwierdzony przez Radę Ministrów i trafić do Sejmu w trzecim kwartale 2024 roku.
Nowe zasady naliczania stażu pracy
Nowelizacja kodeksu pracy wprowadza nowy artykuł (3021), który znacząco zmienia zasady naliczania stażu pracy. W myśl nowego przepisu, do okresu zatrudnienia będą wliczane nie tylko okresy pracy na podstawie stosunku pracy i służbowych, ale również inne formy działalności zawodowej.
Nowe regulacje obejmą:
- Pracę wykonywaną na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia oraz innych umów o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
- Prowadzenie działalności pozarolniczej, w tym indywidualnej działalności gospodarczej.
- Odpłatną pracę wykonywaną w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.
- Pełnienie czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
- Odbywanie służby zastępczej.
- Pełnienie mandatu posła, posła do Parlamentu Europejskiego lub senatora.
- Pracę wynikającą z członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych.
Wpływ nowelizacji na liczbę osób uprawnionych
Wszystkie te okresy będą wliczane do stażu pracy, pod warunkiem że stanowiły podstawę do ubezpieczeń społecznych, zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych z 13 października 1998 roku. Jeśli nowe przepisy wejdą w życie, znacząco zwiększy się liczba osób, które będą mogły uwzględnić te różnorodne formy działalności zawodowej w swoim stażu pracy.
Uwzględnianie okresów bez ubezpieczeń społecznych
Nowelizacja kodeksu pracy przewiduje, że do stażu pracy będą wliczane także niektóre okresy, które nie podlegały ubezpieczeniom społecznym, zgodnie z przepisami szczególnymi. Chodzi tutaj o sytuacje, w których wykonywana praca lub działalność zazwyczaj stanowią podstawę do ubezpieczeń społecznych. Przykładem są umowy o świadczenie usług zawierane przez uczniów szkół ponadpodstawowych oraz studentów do 26. roku życia.
Harmonogram wdrożenia nowelizacji
Projekt nowelizacji kodeksu pracy, którego założenia przedstawiono 13 maja 2024 roku, ma zostać zatwierdzony przez Radę Ministrów i przesłany do Sejmu w trzecim kwartale tego roku. Istnieje więc duża szansa, że omawiane zmiany wejdą w życie jeszcze w 2024 roku. Jeśli jednak proces legislacyjny się przedłuży, nowelizacja z pewnością zostanie wdrożona najpóźniej w 2025 roku.
Wpływ nowych przepisów na uprawnienia pracownicze
Przepisy prawa pracy, w tym Kodeksu pracy oraz regulacje wynikające z układów i porozumień zbiorowych, statutów, regulaminów pracy i pragmatyk służbowych, oferują liczne uprawnienia pracownicze uzależnione od stażu pracy. Przykładem mogą być prawo do nagrody jubileuszowej czy dodatku stażowego.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zwraca uwagę, że obecne przepisy nie wprowadzają jednolitych zasad ustalania stażu pracy, które byłyby stosowane do wszystkich uprawnień pracowniczych i dostępu do określonych stanowisk. W Kodeksie pracy, w artykule 302, znajduje się jedynie częściowa regulacja, która wlicza do stażu pracy okresy służby w niektórych formacjach mundurowych.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazuje, że brak jednolitych zasad ustalania stażu pracy prowadzi do istotnych problemów. Pracodawcy często ograniczają się do uwzględniania jedynie okresów zatrudnienia na podstawie stosunku pracy i służbowych, co rodzi wiele wątpliwości i niesprawiedliwości.
Nierówności w dostępie do uprawnień pracowniczych
Obecnie w Polsce prace tego samego rodzaju są wykonywane na podstawie różnych stosunków prawnych i w różnych formach, co wynika z przepisów prawa. Ograniczanie stażu pracy tylko do okresów zatrudnienia na podstawie stosunku pracy powoduje nierówności w dostępie do uprawnień pracowniczych. Osoby zatrudnione na podstawie innych umów, choć wykonujące identyczne obowiązki, są traktowane mniej korzystnie.
Ministerstwo podkreśla, że takie podejście jest niekorzystne dla pracowników, którzy przed nawiązaniem stosunku pracy wykonywali pracę na innych podstawach prawnych. Budzi to wątpliwości co do zgodności z konstytucyjną zasadą równości, zawartą w art. 32 ust. 1 Konstytucji. Problem ten był już wcześniej dostrzegany przez sądy, na przykład w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 maja 2015 r. (II OSK 2429/13).
Cel nowelizacji: wyrównanie szans pracowników
Z tych powodów Ministerstwo planuje nowelizację kodeksu pracy, aby wyrównać szanse wszystkich pracowników w dostępie do uprawnień takich jak nagrody jubileuszowe czy dodatki stażowe oraz do stanowisk wymagających potwierdzonego doświadczenia zawodowego.
