Nowe przepisy wprowadzone w 2025 roku przynoszą ważne zmiany dla osób oddających krew – zwłaszcza tych, których grupa jest uznawana za rzadką. Choć w Polsce krwiodawstwo wciąż opiera się na zasadach honorowych, pojawiła się możliwość otrzymania konkretnego wsparcia finansowego. Co dokładnie się zmieniło, kto może skorzystać i jakie warunki trzeba spełnić? Odpowiedzi znajdziesz w dalszej części artykułu.
Do 500 zł dla dawców rzadkiej krwi w 2025 roku
Choć w Polsce oddawanie krwi jest dobrowolne i bezpłatne, w 2025 roku wprowadzono istotne zmiany, które mogą oznaczać nawet 500 zł rekompensaty dla niektórych dawców.
Zmodyfikowane przepisy Ministerstwa Zdrowia precyzują, kiedy dawca rzadkiej grupy krwi może otrzymać pieniężne wsparcie – nie za krew, lecz za gotowość do działania w sytuacjach szczególnych.
Rzadkie, czyli jakie? Nowe kryteria od 2025 roku
Od 11 lutego 2025 roku obowiązuje znowelizowane rozporządzenie (Dz.U. 2025 poz. 196), które doprecyzowuje pojęcie „rzadkiej grupy krwi”. W przeciwieństwie do powszechnej wiedzy o układach AB0 i Rh, medycyna transfuzjologiczna uwzględnia znacznie więcej parametrów – w grę wchodzi ponad 40 układów antygenów.
Zgodnie z nowymi przepisami, za rzadką uznaje się krew, jeśli spełnia jeden z czterech warunków:
-
brakuje w niej antygenu o wysokiej częstości (np. k, Lan–, Vel–, Kp(b–)),
-
fenotyp występuje u mniej niż 1% populacji,
-
występuje rzadka kombinacja homozygotyczna,
-
mamy do czynienia z tzw. fenotypem null, czyli brakiem wybranych antygenów.
To znaczy, że osoba posiadająca „typową” grupę AB0, może jednocześnie mieć unikalny fenotyp, który jest kluczowy w rzadkich transfuzjach.
To nie wynagrodzenie, lecz rekompensata
Wprowadzone rozwiązanie nie oznacza odpłatności za krew, co jednoznacznie określa art. 3 i art. 11 ustawy o publicznej służbie krwi. Zamiast tego mówimy o rekompensacie za niedogodności, takie jak:
-
konieczność natychmiastowego stawienia się w punkcie pobrań,
-
częste wezwania telefoniczne,
-
udział w procedurach uodpornienia lub aferezy.
To forma wsparcia dla dawców, którzy – często będąc jedynym źródłem dopasowanej krwi – muszą być gotowi do działania w każdej chwili.
Ile dokładnie wynosi rekompensata? Oto stawki na 2025 rok
W rozporządzeniu znajdują się szczegółowe kwoty, które przysługują w zależności od rodzaju oddanej krwi lub wykonanej procedury. Poniżej przedstawiamy aktualne stawki:
-
130 zł / litr – za krew rzadkiej grupy,
-
1 zł / ml – za krew oddaną do celów diagnostycznych (np. krwinki wzorcowe),
-
280 zł / litr – za krew po uodpornieniu, zawierającą cenne przeciwciała,
-
500 zł / litr – za osocze po zabiegu uodpornienia,
-
70 zł – za pierwszy zabieg uodpornienia,
-
35 zł – za każdy kolejny zabieg,
-
1,40 zł / ml – za krew pobraną do procedury uodpornienia,
-
185 zł – za składniki pobierane metodą aferezy.
Co ważne, zgodnie z przepisami, łączna kwota za jednorazowe pobranie nie może przekroczyć 1000 zł.
Więcej jasności i precyzji w przepisach
Chociaż możliwość wypłacania rekompensat istniała wcześniej, dopiero nowelizacja z 2025 roku wprowadziła spójność definicji i stawek. Nowe rozporządzenie miało na celu:
-
uporządkowanie listy antygenów i fenotypów,
-
wyjaśnienie warunków wypłat za procedury uodpornienia,
-
dostosowanie systemu do rzeczywistych potrzeb placówek transfuzjologii.
Dzięki temu dawcy mogą liczyć na czytelne zasady rozliczeń, a punkty krwiodawstwa zyskały narzędzie do lepszego zarządzania rezerwami rzadkiej krwi.
Czy to zapłata za krew?
Wciąż krążą mity o „płatnym oddawaniu krwi”, które należy jednoznacznie obalić. W Polsce krwiodawstwo pozostaje honorowe, co potwierdza art. 3 ustawy: oddawanie krwi jest dobrowolne, a wszelkie świadczenia finansowe nie są formą zapłaty.
500 zł to nie forma nagrody, lecz ekwiwalent za realne koszty i niedogodności, które ponosi dawca — od dojazdów, przez czas pracy, po ograniczenia zdrowotne. Podobne zasady obowiązują przy innych benefitach, np. dodatkowych dniach wolnych od pracy dla dawców krwi (więcej w artykule: Dodatkowe dni wolne dla krwiodawców – komu przysługują?).
Dlaczego rzadka krew jest tak cenna?
Dla wielu pacjentów, zwłaszcza tych z chorobami wymagającymi wielokrotnych transfuzji (np. hemoglobinopatie, nowotwory), pasującą krew można znaleźć tylko u jednej osoby na kilkaset tysięcy. Kiedy ta osoba zostaje dawcą, służby krwi muszą mieć z nią stały kontakt i możliwość natychmiastowego wezwania.
Dlatego też państwo uznało, że gotowość do oddania rzadkiej krwi musi być wspierana finansowo, by nie zabrakło jej w kluczowych momentach.
Co zyskuje dawca?
Nowelizacja przepisów oznacza dla dawców rzadkich grup:
-
jasne kryteria uznania krwi za rzadką,
-
dokładnie określone stawki rekompensat,
-
pełne uregulowanie procedur związanych z uodpornieniem i aferezą.
To ważny krok w stronę docenienia najbardziej zaangażowanych krwiodawców – nie poprzez nagrody, ale poprzez uczciwą formę wsparcia.
źródło: dziennikustaw.gov.pl