Niepokojące wieści dla miłośników miodu i produktów pszczelich! 🐝 W najnowszym komunikacie Głównego Inspektoratu Sanitarnego ogłoszono publiczne ostrzeżenie dotyczące przekroczenia dopuszczalnego poziomu alkaloidów pirolizydynowych w produkcie „Pyłek kwiatowy” pochodzącym z uznanej firmy Sądecki Bartnik. Choć tego typu doniesienia pojawiają się stosunkowo rzadko, skala przekroczenia i potencjalne skutki zdrowotne budzą uzasadniony niepokój konsumentów. Poniższy artykuł pomoże Ci zrozumieć, czym są alkaloidy pirolizydynowe, skąd biorą się w pyłku, jakie zagrożenia niosą oraz co zrobić, jeśli masz w domu wskazaną partię produktu.
1. Czym są alkaloidy pirolizydynowe?
Alkaloidy pirolizydynowe (ang. PA – pyrrolizidine alkaloids) to naturalne związki chemiczne produkowane przez około 6% wszystkich roślin kwiatowych. Pełnią funkcję obronną – odstraszają roślinożerców i pasożyty. Niestety, dla ludzi są to związki potencjalnie hepatotoksyczne, czyli uszkadzające wątrobę, a niektóre z nich mają działanie mutagenne i kancerogenne.
Najczęściej PA w diecie człowieka pochodzą z: • ziół (np. żywokost, starzec, ogórecznik) 🌿 • miodów i pyłków kwiatowych zbieranych przez pszczoły 🐝 • herbat ziołowych i mieszanek z surowcami zanieczyszczonymi chwastami zawierającymi PA ☕️
2. Jak PA trafiły do pyłku kwiatowego?
Pszczoły, zbierając pyłek i nektar, nie rozróżniają roślin bezpiecznych od tych produkujących PA. Wystarczy, że w zasięgu lotu rodziny pszczelej (ok. 3 km) rosną starce, nawrocie lub żywokosty, aby w miodzie, propolisie czy właśnie pyłku kwiatowym pojawiły się środki ochrony chemicznej roślin, w tym wypadku naturalne, ale szkodliwe dla ludzi.
W omawianej partii pyłku kwiatowego (numer partii 13/12/2026 1/1) wykryto stężenie przekraczające ustawowy limit określony w rozporządzeniu Komisji (UE) 2023/915. To rozporządzenie wyznacza maksymalne wartości PA m.in. w mielonych ziołach, herbacie oraz produktach pszczelich.
3. Skąd wiemy o przekroczeniu?
Badanie przeprowadziła Państwowa Inspekcja Sanitarna. Metodą LC–MS/MS (spektrometria mas z chromatografią cieczową) zweryfikowano zawartość 28 najbardziej toksycznych PA. Wynik okazał się alarmujący – stężenie łącznie przekroczyło wartość referencyjną nawet kilkukrotnie. Na tej podstawie Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH uznał, że spożycie produktu stanowi ryzyko dla zdrowia.
4. Jakie działania podjął producent?
Reakcja Gospodarstwa Pasiecznego „Sądecki Bartnik” była natychmiastowa: 1. Wstrzymano sprzedaż wskazanej partii we wszystkich kanałach dystrybucji. 2. Rozesłano komunikaty do hurtowni i sklepów z prośbą o natychmiastowe zdjęcie produktu z półek. 3. Uruchomiono procedurę traceability – identyfikacji dróg logistycznych, aby ustalić, gdzie trafiły słoiczki. 4. Zaproponowano konsumentom zwrot gotówki lub wymianę na produkt z innej partii.
Ponadto Powiatowy Lekarz Weterynarii w Nowym Sączu wszczął dochodzenie, aby ustalić: • czy źródłem PA były konkretne pola kwitnących chwastów w okolicy, • czy w procesie produkcyjnym nie doszło do błędów technologicznych, • jak ograniczyć ryzyko w przyszłości.
5. Ryzyko zdrowotne – kogo dotyczy najbardziej? ⚠️
PA kumulują się w wątrobie i mogą wywołać hepatomegalię, zwłóknienie, a nawet rak wątrobowokomórkowy. Szczególnie narażone są: • dzieci do 12. roku życia 👶 • kobiety w ciąży 🤰 • osoby z chorobami wątroby (WZW, stłuszczenie, marskość) 🩺 • seniorzy 65+ 👴👵
Objawy ostrego zatrucia to: • bóle brzucha i uczucie pełności po prawej stronie, • nudności, brak apetytu, • żółtaczka, • zmęczenie.
Uwaga: przy spożyciu niewielkich dawek rozwija się przewlekłe uszkodzenie bez wyraźnych symptomów. Dlatego tak ważne jest profilaktyczne unikanie zanieczyszczonego produktu.
6. Co zrobić, jeśli masz ten pyłek w kuchni?
- Sprawdź numer partii na etykiecie. Jeżeli to 13/12/2026 1/1, NIE spożywaj.
- Zamknij szczelnie słoiczek, aby nie rozsypywać pyłku.
- Zanieś produkt do sklepu, w którym został kupiony, i poproś o zwrot kosztu.
- Jeżeli spożyłeś już pyłek – nie panikuj, ale obserwuj organizm. Przy niepokojących objawach skontaktuj się z lekarzem.
- Zachowaj paragon lub potwierdzenie płatności – ułatwi to proces reklamacji.
7. Czy inne partie są bezpieczne?
Na ten moment komunikat GIS dotyczy wyłącznie jednej partii. Jednak dla pewności warto: • wybierać pyłek kwiatowy z aktualnymi badaniami laboratoryjnymi (niektóre firmy publikują je online), • kupować w sklepach o dobrej renomie, • ograniczyć dzienną dawkę – dorośli do 10 g, dzieci do 3 g.
8. Jak producent może zapobiec problemom w przyszłości?
- Monitoring terenów pasieki – usuwanie chwastów bogatych w PA w promieniu 3 km.
- Badania surowca przed konfekcjonowaniem – testy każdej partii pyłku.
- Edukacja pszczelarzy kooperujących z firmą na temat ryzyka PA.
- Rozważenie technologii detoksykacji pyłku, np. poprzez selektywną ekstrakcję.
9. Prawo i normy – co mówi UE?
Rozporządzenie (UE) 2023/915 od 1 lipca 2024 r. ustala maksymalne limity PA, m.in. 500 µg/kg w pyłku kwiatowym. Producenci mają obowiązek wdrożyć system HACCP obejmujący kontrolę PA.
10. Edukacja konsumentów – jak czytać komunikaty GIS? 📲
- Odwiedzaj regularnie stronę gov.pl/web/gis.
- Śledź kanały GIS w mediach społecznościowych – powiadomienia pojawiają się szybciej.
- Zapisz się do newsletterów branżowych.
11. Pytania i odpowiedzi (FAQ)
Czy mogę poddać pyłek obróbce cieplnej, aby usunąć PA? Niestety nie. Alkaloidy są stabilne termicznie – podgrzanie do 100 °C nic nie zmieni.
Czy zamrożenie neutralizuje toksyny? Również nie. PA zachowują strukturę chemiczną w niskich temperaturach.
Czy miód z tej samej pasieki jest bezpieczny? Brak informacji o jego zanieczyszczeniu, ale dla pewności sprawdź numery partii lub skontaktuj się z producentem.
12. Podsumowanie – najważniejsze kroki konsumenta ✅
• Skontroluj numer partii swojego pyłku. • Nie spożywaj produktu objętego ostrzeżeniem. • Zwróć go do sklepu i odzyskaj pieniądze. • Monitoruj oficjalne komunikaty GIS.
Problem z alkaloidami pirolizydynowymi przypomina, jak kruchy jest łańcuch bezpieczeństwa żywności. Świadomość konsumencka oraz szybkie działania producentów i inspektorów są kluczem do minimalizowania ryzyka.
Źródła: 1. Główny Inspektorat Sanitarny – https://www.gov.pl/web/gis 2. Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/915 – https://eur-lex.europa.eu 3. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – https://www.pzh.gov.pl 4. EFSA Scientific Opinion on Pyrrolizidine Alkaloids – https://www.efsa.europa.eu