Od niedawna polscy pracownicy mają nowe uprawnienie, które – choć stworzone z dobrymi intencjami – coraz częściej budzi kontrowersje. Możliwość wzięcia dwóch dni wolnych z powodu tzw. siły wyższej miała pomóc w godzeniu życia zawodowego z prywatnym. Tymczasem coraz częściej mówi się o tym, że jest wykorzystywana do… przedłużania weekendów.
Dodatkowe 2 dni wolnego
Nowe przepisy dają pracownikom prawo do dwóch dni wolnego rocznie (albo 16 godzin) w sytuacjach nagłych, które wymagają ich natychmiastowej obecności – np. w razie choroby bliskiej osoby czy wypadku w rodzinie. Najważniejsze zasady tego urlopu:
-
przysługuje każdemu pracownikowi,
-
można go wziąć w pełnych dniach lub godzinach,
-
wypłacane jest 50% wynagrodzenia,
-
nie trzeba szczegółowo tłumaczyć powodu,
-
pracodawca nie ma prawa żądać dokumentów potwierdzających nagłość sytuacji.
Sprytne przedłużanie weekendów
Choć celem nowego przepisu było ułatwienie życia w sytuacjach losowych, wielu pracowników zaczęło dostrzegać w nim możliwość na sprytne przedłużenie wolnego. Co się dzieje w praktyce?
-
Pracownik bierze wolne np. w piątek i poniedziałek, dzięki czemu ma czterodniowy weekend.
-
Wolne bywa zgłaszane z kilkudniowym wyprzedzeniem, co przeczy idei "nagłej sytuacji".
-
Brak obowiązku tłumaczenia się sprawia, że niektórzy traktują te dni jako rezerwowe dni urlopowe.
Problem z definicją "siły wyższej"
Nowe prawo okazało się trudne do kontrolowania. Pracodawcy zaczęli mieć wątpliwości co do zasadności niektórych wniosków. Problem polega na tym, że:
-
nie istnieje jasna definicja „siły wyższej”,
-
nie ma listy sytuacji, które można uznać za podstawę do wolnego,
-
pracodawca nie może zweryfikować, czy pracownik mówi prawdę,
-
w razie sporu, pracodawca ryzykuje sprawą w sądzie.
Te przepisy to furtka do nadużyć
Coraz więcej głosów sugeruje, że aktualna forma przepisów to furtka do nadużyć. Możliwe rozwiązania to m.in.:
-
doprecyzowanie, czym jest siła wyższa,
-
stworzenie katalogu sytuacji uprawniających do wolnego,
-
wprowadzenie obowiązku udokumentowania sytuacji, np. w ciągu 3 dni od zakończenia wolnego.
Dla pracowników to duża ulga
Dla wielu osób te dwa dni wolnego to duża ulga. Szczególnie dla rodziców małych dzieci, osób opiekujących się chorymi bliskimi czy żyjących w ciągłym stresie. Jednak nawet wśród pracowników są obawy, że nadużycia innych mogą doprowadzić do ograniczenia prawa, które w założeniu miało służyć wszystkim.
Czy pracodawcy mogą odmówić udzielenia wolnego?
Formalnie – nie powinni. Jeśli pracownik składa wniosek zgodnie z przepisami, a powód mieści się w szerokim zakresie "siły wyższej", to odmowa może być bezprawna. Jednak w praktyce:
-
niektórzy pracodawcy próbują odmawiać, gdy podejrzewają nadużycie,
-
inni wprowadzają wewnętrzne zasady, które choć nieobowiązkowe, mają odstraszyć od kombinowania,