Rok 2024 przyniósł ogromny wzrost zachorowań na krztusiec, zwany także kaszlem studniowym i kokluszem. Liczba zarejestrowanych przypadków przekroczyła 32 tysiące, co stanowi ponad trzydziestokrotny wzrost w stosunku do 2023 r. W roku bieżącym wciąż mamy do czynienia ze wzrostem zachorowań. Jak więc objawia się i czym w ogóle jest kaszel studniowy?
Większość dorosłych nie ma odporności na krztusiec
Krztusiec jest spowodowany zakażeniem bakterią o nazwie Bordetella pertussis. Drobnoustrój ten przenosi się drogą kropelkową, co oznacza, że choroba rozprzestrzenia się poprzez kichanie, kaszel czy bliski kontakt z zakażoną osobą.
Na uciążliwą chorobę, jaką jest krztusiec, istnieją szczepienia. Co więcej, są one wpisane do kalendarza szczepień dzieci. Problem jednak polega na tym, że ostatnią dawkę ochronną podaje się pacjentom w wieku 13-14 lat, a odrponość utrzymuje się mniej więcej dekadę.
Z tego właśnie względu, większość dorosłych osób nie ma już odporności na krztusiec. Dlatego też dość łatwo się nim zarazić w wieku dorosłym.
Kto jest najbardziej narażony na kaszel studniowy?
Krztusiec może dotknąć każdego, ale szczególnie niebezpieczny jest dla:
- niemowląt i małych dzieci, które nie mają jeszcze pełnej odporności,
- osób starszych,
- osób z osłabionym układem odpornościowym,
- dorosłych, którzy nie byli szczepieni w młodości lub ich odporność osłabła.
Objawy krztuśca
Kaszel studniowy początkowo wydaje się być zwykłym przeziębieniem. Dlatego też trudno od razu rozpoznać zakażenie. Jest to pierwsza faza choroby, która obejmuje katar,
- lekki kaszel,
- stan podgorączkowy lub niewielką gorączkę,
- ogólne osłabienie.
Uwaga: na tym etapie choroba jest najbardziej zaraźliwa!
Drugą fazą jest faza napadowa trwająca od 4-6 tygodni.
Objawy w tej fazie to:
- seria gwałtownych, duszących kaszlnięć, często kończąca się głębokim, świszczącym wdechem,
- sinica (sinienie skóry) podczas kaszlu, spowodowana brakiem tlenu,
- wymioty po ataku kaszlu,
- zmęczenie i wyczerpanie po każdym napadzie.
— Spotkałem się z przypadkiem, gdzie pacjentka miała naderwane przyczepy mięśni międzyżebrowych. Z kolei u innych pacjentów widoczne były wylewy do gałek ocznych wywołane intensywnością kaszlu - podkreślił dr Paweł Grzesiowski, szef GIS, w rozmowie z PAP.
Dlaczego “kaszel studniowy”/“kaszel 100-dniowy”?
Określenie “kaszel 100-dniowy” odnosi się do długości trwania choroby. Kaszel nie ustępuje bardzo długo, może męczyć chorego nawet ponad 3 miesiące, czyli około 100 dni, stąd też bierze się jego nazwa – kaszel studniowy.
Innym skojarzeniem jest też fakt, że choroba ta powoduje napady duszącego kaszlu, który przypomina odgłos wydobywania się powietrza z głębokiej studni.
Jak leczy się krztusiec?
Łagodzenie objawów krztuśca w domu
W przypadku zaawansowanego krztuśca, gdy objawy są już intensywne, kluczowe jest leczenie objawowe. Obejmuje ono:
1. Nawadnianie organizmu
Podczas napadów kaszlu pacjenci mogą odczuwać wyczerpanie i odwodnienie. Picie dużej ilości wody, ziół lub lekkich napojów pomaga utrzymać odpowiedni poziom nawodnienia organizmu.
2. Leki łagodzące kaszel
- W ciężkich przypadkach można stosować leki zmniejszające odruch kaszlu, ale są one podawane wyłącznie pod nadzorem lekarza.
- Należy unikać stosowania ogólnodostępnych syropów przeciwkaszlowych bez konsultacji z lekarzem, ponieważ mogą być nieskuteczne w przypadku krztuśca.
3. Leki rozkurczające oskrzela
W przypadku towarzyszących duszności lub skurczów oskrzeli lekarz może zalecić leki rozkurczające drogi oddechowe.
Antybiotyki
Antybiotyki są podstawą leczenia krztuśca, zwłaszcza w początkowej fazie choroby (tzw. faza nieżytowa), zanim jeszcze dojdzie do rozwoju charakterystycznych napadów kaszlu.
Najczęściej stosowane antybiotyki to:
- Makrolidy: np. azytromycyna, erytromycyna, klarytromycyna – są one skuteczne w zwalczaniu bakterii Bordetella pertussis.
- Kotrimoksazol: alternatywa dla osób, które nie tolerują makrolidów.
Antybiotyki nie tylko pomagają zwalczyć bakterie, ale także zmniejszają zakaźność pacjenta. Po około 5 dniach leczenia antybiotykami osoba chora przestaje być zaraźliwa.
Leczenie w szpitalu
Hospitalizacja jest konieczna w przypadku:
- niemowląt poniżej 6 miesiąca życia,
- osób z ciężkim przebiegiem choroby (np. częste epizody sinicy, utrata przytomności w wyniku kaszlu),
- pacjentów z ryzykiem powikłań, takich jak zapalenie płuc, zapalenie mózgu czy odwodnienie.
W szpitalu pacjenci mogą być poddani:
- tlenoterapii,
- dożylnemu nawadnianiu,
- monitorowaniu funkcji oddechowych.
Ważne: Antybiotyki są najbardziej skuteczne, jeśli zostaną zastosowane we wczesnym etapie choroby. W późniejszych fazach (napadowej) nie skracają czasu trwania kaszlu, ale mogą zapobiec powikłaniom i dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby.