Czy to koniec ocen w polskich szkołach? Eksperci szykują wielką rewolucję na 2026 rok

Ministerstwo Edukacji Narodowej rozważa kompleksową reformę systemu oceniania, która może całkowicie zmienić sposób, w jaki uczniowie są oceniani. Odejście od tradycyjnych ocen cyfrowych na rzecz bardziej konstruktywnych metod ma przynieść korzyści zarówno uczniom, jak i nauczycielom. Jakie zmiany czekają polskie szkoły?

Forma ocen – więcej opisów, mniej cyferek

Jedną z kluczowych propozycji jest rezygnacja z tradycyjnych ocen cyfrowych (1–6) na rzecz ocen opisowych, które lepiej odzwierciedlają postępy i zaangażowanie ucznia. W klasach I–III szkół podstawowych ocenianie opisowe już teraz funkcjonuje i cieszy się pozytywnym odbiorem. Planowana reforma zakłada rozszerzenie tej formy oceniania na klasy IV–VIII, co pozwoliłoby na bardziej indywidualne podejście do uczniów. Dzięki szczegółowym informacjom zwrotnym nauczyciele będą mogli wskazać mocne strony ucznia oraz konkretne obszary wymagające poprawy.

Oceny bieżące – koniec ciągłej presji?

MEN analizuje również możliwość ograniczenia bieżącego oceniania w trakcie semestru. Zamiast regularnego wystawiania stopni z każdej pracy czy aktywności, oceny miałyby pojawiać się jedynie w ramach podsumowania rocznego. Taki model mógłby znacząco zmniejszyć stres uczniów związany z ciągłym ocenianiem i poprawić ich komfort psychiczny. Celem jest przeniesienie uwagi z wyników na proces nauki oraz rozwój umiejętności.

Świadectwa szkolne – cyfrowa przyszłość

Kolejna nowość dotyczy świadectw szkolnych. Ministerstwo proponuje rezygnację z drukowanych świadectw wydawanych co roku. Zamiast tego oceny i informacje o postępach ucznia byłyby zapisywane w cyfrowym systemie dostępnym dla uczniów i rodziców. Papierowe świadectwa miałyby być wydawane jedynie po ukończeniu szkoły. Taki krok pozwoliłby na oszczędność zasobów oraz lepszą organizację dokumentacji.

Dlaczego zmiany są potrzebne?

Obecny system oceniania, oparty na cyfrowej skali (1–6), jest uznawany za:

• nieskuteczny w wspieraniu rozwoju uczniów,
• źródło stresu i presji, które obniża komfort nauki,
• mało konstruktywny, ponieważ nie dostarcza szczegółowej informacji zwrotnej.

Oceny opisowe i ocenianie kształtujące pozwalają skupić się na indywidualnym podejściu do uczniów, analizowaniu ich postępów oraz wyznaczaniu celów do dalszej pracy. Dodatkowo, ograniczenie ocen bieżących i przeniesienie świadectw do formy cyfrowej ma zmniejszyć obciążenia zarówno uczniów, jak i nauczycieli.

Propozycje zmian na 2026 rok

W odpowiedzi na te problemy, eksperci proponują wprowadzenie nowoczesnych form oceniania kształtującego. Jest to metoda, która ma na celu analizowanie postępów ucznia oraz wskazywanie konkretnych celów do dalszej pracy. Ocena kształtująca opiera się na:

• Szczegółowej informacji zwrotnej zamiast suchej oceny liczbowej.
• Wspieraniu procesu uczenia się poprzez wyznaczanie realistycznych i mierzalnych celów.
• Motywowaniu uczniów do samodzielnego odkrywania wiedzy, a nie tylko „zdobywania stopni”.

Dodatkowo eksperci sugerują:

• Rozszerzenie oceniania opisowego na starsze klasy, nie tylko na poziomie I–III.
• Wprowadzenie ocen rówieśniczych oraz mikropoświadczeń (np. krótkie, cyfrowe certyfikaty za osiągnięcia).
• Dopasowanie metod oceniania do różnych stylów nauki, tak aby każdy uczeń mógł rozwijać swój potencjał.

Prace domowe – pierwsze kroki ku reformie

Pierwsze kroki w reformie edukacji już zostały podjęte. Od 1 września 2024 roku zmienia się podejście do prac domowych:

• Klasy I–III: Zakaz zadawania pisemnych prac domowych, z wyjątkiem ćwiczeń usprawniających motorykę małą.
• Klasy IV–VIII: Prace domowe będą nieobowiązkowe i nie będą podlegały ocenie.

To rozwiązanie ma na celu zmniejszenie obciążenia uczniów oraz dostosowanie wymagań edukacyjnych do ich wieku i możliwości.

Jak wygląda ocenianie w innych krajach?

W wielu krajach europejskich ocenianie opisowe jest standardem na różnych poziomach edukacji. Na przykład:

• Finlandia: Skupia się na ocenianiu kształtującym i budowaniu pozytywnego doświadczenia edukacyjnego.
• Szwecja: Ocenianie opisowe dominuje w szkołach podstawowych, a oceny liczbowe wprowadza się dopiero w późniejszym etapie nauki.

Dzięki temu uczniowie rozwijają umiejętności samodzielnej nauki, zamiast skupiać się na wynikach liczbowych.

Czy zastąpienie ocen liczbowych to dobre rozwiązanie?

Planowana reforma systemu oceniania, która ma wejść w życie w 2026 roku, zakłada odejście od tradycyjnych ocen liczbowych na rzecz bardziej konstruktywnych metod, takich jak ocenianie kształtujące i oceny opisowe. Zmiana ta ma na celu lepsze dostosowanie edukacji do potrzeb uczniów oraz wsparcie ich rozwoju.

Dlaczego zastąpienie ocen liczbowych może być korzystne?

1. Redukcja stresu i presji: Oceny liczbowe często generują napięcie i porównywanie się z innymi uczniami. Zastąpienie ich ocenami opisowymi pozwoli skupić się na procesie nauki, a nie na samych wynikach.
2. Indywidualne podejście do uczniów: Oceny opisowe oraz ocenianie kształtujące dostarczają szczegółowej informacji zwrotnej, wskazując konkretne mocne strony oraz obszary do poprawy, co pozwala na skuteczniejsze wspieranie ucznia.
3. Lepsze wsparcie rozwoju: Ocena kształtująca opiera się na analizowaniu postępów i wyznaczaniu celów do dalszej pracy, dzięki czemu uczniowie uczą się, jak systematycznie osiągać kolejne etapy rozwoju.
4. Inspiracja z innych krajów: W krajach takich jak Finlandia czy Szwecja ocenianie opisowe przyniosło znaczące efekty, poprawiając wyniki uczniów i ich motywację do nauki.

Wyzwania związane z reformą

1. Większe obciążenie nauczycieli: Przygotowanie szczegółowych ocen opisowych wymaga więcej czasu i pracy ze strony nauczycieli, szczególnie w dużych klasach.
2. Brak jednoznacznych kryteriów oceny: Oceny liczbowe są zrozumiałe i jasne dla wszystkich – oceny opisowe mogą być subiektywne i trudne do interpretacji.
3. Motywacja uczniów: Niektóre dzieci potrzebują „twardych” wyników w postaci ocen, które stanowią dla nich bodziec do działania. Brak wyraźnych stopni może wpłynąć na spadek zaangażowania.
4. Organizacja i szkolenia: Wprowadzenie nowego systemu oceniania wymaga odpowiednich szkoleń dla nauczycieli oraz zasobów, które pozwolą skutecznie wdrożyć zmiany.

Korzyść czy ryzyko dla uczniów?

Planowane zmiany w ocenianiu mogą przynieść wiele korzyści, zwłaszcza w obszarze zmniejszenia stresu i lepszego dostosowania edukacji do indywidualnych potrzeb uczniów. Dzięki konstruktywnej informacji zwrotnej uczniowie będą mieli jasne wskazówki, nad czym powinni pracować, co sprzyja efektywnemu uczeniu się. Jednocześnie, aby reforma odniosła sukces, konieczne będzie odpowiednie wsparcie nauczycieli oraz zapewnienie narzędzi, które pozwolą skutecznie wdrożyć nowy system.

Zastąpienie ocen liczbowych to krok w stronę nowoczesnej szkoły, która skupia się na uczniu i jego rozwoju, a nie wyłącznie na wynikach. Jeśli zmiany zostaną odpowiednio przemyślane i wdrożone, mogą one znacząco podnieść jakość polskiej edukacji.