Posiew - na czym polega badanie, jakie są wskazania i jak należy się do niego przygotować?
Posiew to mikrobiologiczne badanie, dzięki któremu możemy wykryć oraz zidentyfikować mikroorganizmy w próbkach pobranego materiału. Proces ten jest złożony i wykonuje się go tylko w określonych sytuacjach. Jakie są wskazania do posiewu i jak się do niego przygotować?
Posiew to badanie mikrobiologiczne, które wykonuje się w celu wykrycia oraz rozpoznania drobnoustrojów w próbce materiału. Ze względu na jego zróżnicowanie można wykonać posiew płynu mózgowo rdzeniowego, krwi, moczu, kału, nasienia lub wydzieliny z pochwy. Materiałem biologicznym może być także plwocina, wymaz z gardła, ucha, nosa, a nawet worka spojówkowego, a także zmian skórnych i ran.
Na czym polega badanie
Badanie mikrobiologiczne to proces wieloetapowy proces. Składa się z posiewu i hodowli drobnoustroju – pozwala na wzrost i namnażanie się. Następnie izoluje się konkretny gatunek patogenu i identyfikuje się jego szczep. Wynik badania to antybiogram lub mykogram, który wskazuje na wrażliwość danego patogenu na leki. Dzięki wynikowi możemy sprawdzić jakie leki hamują wzrost wykrytego mikroogranizmu chorobotwórczego.
Wskazanie i pobranie materiału
Posiew moczu
Najczęstszym wskazaniem do wykonania posiewu moczu jest ból w okolicy krzyża, a także częste i bolesne oddawanie moczu. Lekarz może zlecić wykonanie posiewu, jeśli pacjent często narzeka uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza. Badanie można wykonać także przed lub po zakończeniu leczenia infekcji dróg moczowych, celem wykazania czy metoda leczenia jest skuteczna. Praktykowane jest to u pacjentów z nawracającymi infekcjami dróg moczowych.
Przed pobraniem materiału należy dokładnie umyć ręce oraz okolice intymne. Mocz należy oddać do jałowego pojemnika lub podłoża transportowo-wzrostowego.
Posiew krwi
Wskazaniem do wykonania posiewu krwi może być gorączka o nieustalonej przyczynie, dreszcze, zmęczenie, krwotoczne wybroczyny na skórze, podwyższone tętna, gwałtowny wzrost lub spadek ciśnienia krwi, przyspieszony oddech.
Krew do wykonania badania pobiera się możliwie najszybciej od wystąpienia objawów. Materiał powinno pobrać się przed podaniem pacjentowi antybiotyku, a w przypadku stosowania już leku bezpośrednio przed podaniem dawki. Pobiera się od dwóch do trzech próbek w krótkich odstępach czasu, z różnych żył.
Posiew kału
Posiew kału wykonuje się, kiedy biegunce towarzyszą skurcze brzucha, a także kiedy w kale obecny jest śluz lub krew. Badanie kału wykonuje się także przy ciągłych zaburzeniach funkcjonowania przewodu pokarmowego (przewlekłe wzdęcia, nawracające zaparcia lub biegunki) celem wykrycia bakterii lub grzybów chorobotwórczych, Posiew kału to także jedno z badań do książeczki sanepidowskiej.
Na kilka dni przed przystąpieniem do badania należy zwiększyć ilość błonnika w diecie. Powinno odstawić się także leki przeciwzapalne i te zawierające kwas acetylosalicylowy oraz preparaty zawierające żelazo. Do wykonania posiewu świeży materiał w ilości około 1 cm pobiera się trzy razy w trzech kolejnych dniach do osobnych, specjalnych pojemników. Próbki nie powinno się pobierać z kału oddanego do muszli klozetowej z uwagi na bytujące tam bakterie. Można zaopatrzyć się w specjalne wkładki do sedesu, które umożliwiając pobranie próbki.
Posiew wymazu z gardła
Wymaz gardła zleca się w najczęściej u dzieci z nawracającymi chorobami układu oddechowego a także w przypadku podejrzenia zakażenia paciorkowcem ropotwórczym, maczugowcem błonicy, gronkowcem złocistym lub pneumokokami. Objawy skłaniające lekarza do wykonania wymazu z gardła to powiększone węzły chłonne szyjne, wysięk na migdałkach, wysoka gorączka.
Przed pobraniem materiału należy wstrzymać się od płukania gardła i stosowania miejscowych leków oraz spożywania posiłków przez co najmniej dwie godziny, czasami zalecane jest bycie na czczo. Przed badaniem nie powinno się żuć gumy, ssać cukierka ani palić papierosa. Wymazu nie pobiera się, jeśli pacjent zażywa antybiotyk. Pobranie próbki polega na operowaniu wacikiem w okolicy migdałków, co może wywoływać odruch wymiotny, jednak nie jest bolesn. Przeprowadza się je w warunkach ambulatoryjnych.
Posiew wymazu z nosa
Posiew wymazu z nosa wykonuje się w przypadku długotrwałych i przewlekłych chorób górnych dróg oddechowych objawiających się uporczywym i niemijającym katarem. Wymaz z nosa zaleca się również w trakcie diagnostyki alergicznego nieżytu nosa oraz przypadku podejrzenia zakażeniem gronkowcem złocistym. Objawy, które powinny skłonić lekarza o zlecenia posiewy wymazu z nosa to przewlekły katar, ból nosa i gardła, przewlekłe zmęczenie oraz zmiany w obrębie nosa takie jak zaczerwienie czy ropień.
Przed pobraniem materiału do badania pacjent nie powinien wydmuchiwać nosa. Na dwie godziny przed badaniem nie można stosować żadnych preparatów aplikowanych do nosa, a także zażywać substancji przeciwzapalnych. Próbki nie powinno pobierać się także w tracie zażywania antybiotyku (należy zachować minimum 5 dni odstępu). Materiał pobierany jest przez lekarza lub pielęgniarkę przy użyciu specjalnej szpatułki. W przypadku bardziej szczegółowego badania lekarz może zdecydować o miejscowym znieczuleniu i pobraniu materiału metodą endoskopową. Materiał jest wówczas pobierany z zatok przynosowych – metodę stosuje się zazwyczaj w przypadkach ostrego zapalenia zatok przynosowych oraz przy oporności na leczenie antybiotykami.
Posiew z rany i zmian skórnych
Posiew ze zmian skórnych i ran wykonuje się w przypadku podejrzenia zakażenia skóry i tkanek miękkich. Wymaz może obejmować ranę, owrzodzenie, odleżynę, miejsce oparzone czy przetokę. Wskazaniem jest obecność wydzieliny ropnej, nacieku zapalnego, pogorszenie stanu pacjenta, gorączka, zaczerwienie, tkliwość i obrzęk w obrębie zmiany skórnej.
Wymaz pobiera się przed podaniem antybiotyku, po mechanicznym oczyszczeniu rany z martwych tkanek przy użyciu jedynie soli fizjologicznej. Materiał pobiera się z miejsca najbardziej wskazują na zakażenie (z pogranicza i centralnej części rany. W przypadku ran głębokich może być konieczna biopsja, łyżeczkowanie lub pobranie wymazu z dna rany.
Posiew z pochwy
Posiew wymazu z pochwy wykonuje się w przypadku podejrzenia zakażenia bakteryjnego, grzybicznego lub pasożytniczego narządów płciowych. Wskazaniem może być występowanie upławów, zabarwionej wydzieliny lub białych grudek, a także objawów takich jak świąd, pieczenie oraz nieprzyjemnych zapach w okolicach intymnych. Posiew z pochwy i odbytu zaleca się także kobietom w ciąży w celu wykrycia obecności paciorkowców niebezpiecznych dla zdrowia i życia noworodków.
Materiał pobierany jest przez lekarza ginekologa w gabinecie specjalną szpatułką. Próbkę można pobrać minimum 3 dni po zakończeniu miesiączki. Na dwa dni przed badaniem powinno wstrzymać się od kontaktów seksualnych, irygacji pochwy oraz stosowania leków dopochwowych. Przed pobraniem próbki należy dokładnie umyć okolice intymne. Posiew z pochwy u ciężarnych wykonuje się pomiędzy 33 a 37 tygodniem ciąży. Badanie polega na pobraniu jednego wymazu z przedsionka pochwy i drugiego z okolic odbytu.
Wykonanie posiewu jest szczególnie ważne w przypadkach, kiedy dane szczepy bakterii, nabyły już oporność na niektóre antybiotyki. Dzieje się tak zazwyczaj wtedy, kiedy infekcja nawraca mimo wdrożonego leczenia.