Pokrzywa jest rośliną, która nie kojarzy się zbyt pozytywnie. Raczej omijana jest szerokim łukiem ze względu na ryzyko “poparzenia” i uważana za nieprzydatny chwast. Tymczasem stanowi źródło wielu składników, które mają korzystny wpływ na nasz organizm i spokojnie można nią urozmaicić wiosenny jadłospis.
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) to jednoroczna roślina z rodziny pokrzywowatych (Urticaceae), która ze względu na swój skład jest ceniona w fitoterapii, a jej olbrzymi potencjał leczniczy był doceniany i opisywany już w czasach starożytnych, m.in. przez Hipokratesa. Rośnie ona, podobnie jak typowy chwast, w okolicach domostw, ogrodach, zaroślach, pastwiskach, polanach, terenach wokół rzek, jezior i lasów. Występuje w Europie, Azji, Ameryce Północnej oraz Afryce Północnej.
Urtica dioica L. stanowi cenne źródło substancji biologicznie czynnych, które znajdują się w zielu, korzeniu, nasionach i liściach. Cechuje się ona wysoką zawartością witamin, składników mineralnych oraz innych związków organicznych niezbędnych w wielu szlakach metabolicznych.
W skład liści pokrzywy wchodzą:
- witaminy (z grupy B, C i K),
- składniki mineralne (Mn, Cu, Fe, Zn, Al, Se, Ca, Mg, Si, Mo, Co, Ni, Sn, As),
- kwasy organiczne (protokatechowy, hydroksybenzoesowy, gentyzynowy, ferulowy, chinowy, kumarowy, kawowy), karotenoidy (karoten, ksantofil, luteina, likopen), flawonoidy (kwercetyna, kemferol, izoramnetyna, amentofl awon, glikozyd kwercetyny, rutyna, glikozydy),
- garbniki (taniny),
- związki organiczne (chlorofil, 2 -metyloheptan, eskuletyna, kumaryna, leukotrieny).
W nasionach występują:
- witaminy (z grupy B, C),
- składniki mineralne (Fe, Zn, Mg, Ca),
- kwasy organiczne (węglowy, mrówkowy, krzemowy, jabłkowy, szczawiowy, fosforowy, cytrynowy, octowy, kawoilo-jabłkowy, foliowy, protokatechowy, fumarowy, glicerynowy, chinowy, bursztynowy, masłowy, kawowy, kumarowy, glikolowy, hydroksybenzoesowy, gentyzynowy, ferulowy, palmitynowy, neochlorogenowy),
- karotenoidy (karoten, ksantofil),
- flawonoidy (kwercetyna, glikozyd kwercetyny, rutyna, glikozydy, izoramnetyna, amentofl awon, kempferol),
- garbniki (taniny),
- sacharydy (glukoza, fruktoza, galaktoza, maltoza, rafinoza),
- kwasy tłuszczowe (linolowy, linolenowy),
- sterole (sitosterole),
- związki organiczne (kumaryna, eskuletyna, lecytyna, serotonina, sekretyna, betaina).
W korzeniu pokrzywy zwyczajnej znajdują się:
- składniki mineralne (Mn, Fe, Cu, Zn, Mo, Co, Ni, Se, Al, Sn, Si),
- kwasy organiczne (ursolowy, oleanolowy, hydroksybenzoesowy, gentyzynowy,
chinowy, kumarowy, kawowy, ferulowy), - flawonoidy (rutyna, amentofl awon, glikozyd kwercetyny),
- garbniki (taniny),
- sacharydy (glukan, arabinogalaktany, glukogalakturoniany),
- kwasy tłuszczowe (linolowy, linolenowy),
- sterole (sitosterole),
- fitoestrogeny (lignany),
- związki organiczne (sfingozyna, skopoletyna, eskuletyna, izolektyna, ceramidy, glikozydy, triterpeny).
Natomiast za “parzące” właściwości włosków, które pokrywają całą roślinę, odpowiadają: kwas mrówkowy, serotonina, histamina, leukotrieny oraz acetylocholina.
Dzięki obecności dużej liczby substancji biologicznie czynnych pokrzywa zwyczajna może być wykorzystywana w prewencji oraz wspomaganiu leczenia wielu schorzeń. Jej dobroczynne działanie potwierdza wiele analiz in vitro i in vivo, ale należy pamiętać, że w literaturze znajdują się doniesienia oparte również na medycynie ludowej, które nie są poparte szczegółowymi badaniami naukowymi. Oto najważniejsze właściwości pokrzywy:
- przeciwzapalne – łagodzi bóle stawowe i reumatoidalne, obniża poziom cytokin zapalnych,
- antyoksydacyjne – zmniejsza ilość wolnych rodników, wpływa na wzrost całkowitej zawartości przeciwutleniaczy,
- antyalergiczne – chroni przed symptomami alergii sezonowych,
- antyagregacyjne – zapobiega łączeniu się płytek krwi, zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, może łagodzić anemię,
- hipoglikemiczne – obniża poziom glukozy we krwi,
- hipocholesterolemiczne – zmniejsza poziom cholesterolu w osoczu,
- diuretyczne – wzmaga diurezę wodną, ułatwia opróżnianie pęcherza, łagodzi obrzęki i bóle przy oddawaniu moczu,
- protekcyjne – działa ochronnie na trzustkę i wątrobę,
- przeciwbakteryjne – przyspiesza procesy gojenia się ran, działa antagonistycznie w stosunku do szczepów gronkowca złocistego opornego na metycylinę (methicillin-resistant Staphylococcus aureus) oraz Mycobacterium tuberculosis (multidrug resistant tuberculosis),
- antynowotworowe – ma zdolność do wymiatania wolnych rodników, hamuje proliferację komórek nowotworowych, m. in. prostaty i piersi.
Pokrzywa zwyczajna znajduje zastosowanie nie tylko w ziołolecznictwie, ale również w kosmetyce, przemyśle oraz kuchni. Ekstrakty z jej liści i korzeni wzmacniają cebulki włosowe oraz zapobiegają łupieżowi i łojotokowi skóry głowy. Liście stanowią pożywny dodatek do koktajli, past, zup, makaronów oraz wielu dań mięsnych i bezmięsnych.
Źródła:
Jakubczyk K., Janda K., Szkurpan S., Gutowska I., Wolska J., 2015. Pokrzywa Zwyczajna (Urtica Doica L.) – charakterystyka botaniczna, biochemiczna i właściwości prozdrowotne. Pomeranian Journal of Life Sciences, 61, 2
Pieszak M., Mikołajczak P.Ł., 2010. Właściwości lecznicze pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L.). Postępy Fitoterapii, 4, 199-204
Faktycznie zdrowa ta pokrzywa 😀
Wow, sporo ma tych właściwości…:)