Leki sprzedawane bez recepty to bardzo opłacalny rynek, ponieważ lubimy leczyć się samodzielnie. Najczęściej na własną rękę kupujemy leki przeciwbólowe, uspakajające, łagodzące objawy przeziębienia (kaszlu i kataru), przeciwbiegunkowe i przeczyszczające. To właśnie niektóre z tych wspominanych leków dostępnych w aptekach bez recepty, a nawet na stacjach benzynowych czy w sklepach spożywczych powodują uzależnienia. Powinniśmy także podchodzić ostrożnie do niektórych leków przepisywanych nam przez lekarzy.
Leki dostępne bez recepty postrzegane są jako te bezpieczne, można je przecież kupić nie tylko w aptece, ale i w sklepie spożywczym czy na stacji benzynowej. Jeśli jednak nie przestrzegamy zalecanego dawkowania i czasu ich stosowania, nawet te pozornie najbezpieczniejsze leki mogą powodować uzależnienie. Są też leki, które zostają celowo zakupione w celu np. poprawy nastroju czy odurzenia, zazwyczaj rekreacyjnie kupowane przez młodzież, która nie zdaje sobie sprawy z tego, jak silnie mogą przyzwyczajać. Również leki przepisywane nam w dobrej wierze przez lekarza, mogą stanowić zagrożenie dla naszego życia, jeśli nie będziemy uważnie słuchać, co ma nam do przekazania i stosować ich nie do końca zgodnie z zaleceniami.
Leki uzależniające dostępne bez recepty
Leki przeciwkaszlowe
- Kodeina to substancja, która jest składnikiem zarówno leków przeciwbólowych, jak i przeciwkaszlowych. Jest metylową pochodną morfiny, a uzależnienie od niej może rozwinąć się już po kilkunastu dniach stosowania, a przedawkowana może stanowić zagrożenie nie tylko dla naszego zdrowia, ale także życia. W celu ograniczenia jej nadużywania w aptece wprowadzono ograniczenie dotyczące jej zakupu. Kodeinę znajdziesz w lekach m.in. w lekach przeciwbólowych takich jak Nurofen Plus, Solpadeine czy lekach przeciwkaszlowych jak Thiocodin, Herbapini i Neoazarina.
- Dekstrometorfan to substancja będąca składnikiem wielu leków o działaniu przeciwkaszlowym i stosowanych w celu łagodzenia objawów przeziębienia. Stosowana zgodnie z zaleceniami jest bezpieczna, jednak ta syntetyczna pochodna morfiny wykazuje działanie odurzające, jeśli przekroczy się jej zalecana dawkę. W zależności od przyjętej ilości może podawać euforię, omamy słuchowe, wzrokowe ale także napady paniki. Stosowana długotrwale upośledza proces uczenia się, powoduje bezsenność, pogorszenie nastroju, jej zażywanie prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego. W celu zapobiegania nadużywania dekstrometorfanu w aptekach wprowadzono ograniczenia wydawania preparatów, które go zawierają. A wśród nich znajdują się leki przeciwkaszlowe o nazwie Acodin i Dexapini, a nawet syropy dla dzieci takie jak Dexapico, jak i leki stosowane na przeziębienie typu Gripex i Gripblocker.
Leki na nieżyt nosa i alergie
Pseudoefedryna to składnik pojawiający się w lekach stosowanych w objawowym leczeniu nieżytów nosa spowodowanych przeziębieniem lub alergią. Zmniejsza obrzęki, przekrwienie i odtyka nos. Jednak stosowana w dużych dawkach powoduje pobudzenie i euforię, a jaj długotrwałe stosowanie prowadzi do uzależnienia i poważnych problemów zdrowotnych. W celu ograniczenia pozamedycznego stosowania pseudoefedryny wprowadzono regulacje dotyczące sprzedaży jednorazowej preparatów, które ją zawierają. Wsród nich wymienia się leki na katar jak Sudafed, Acatar, na zatoki jak Ibuprom Zatoki czy Metafen Zatoki, leki na alergię jak Cirrus i Claritine Active oraz preparaty na przeziębienie jak Tabcin czy Modafen.
Krople na katar
Xylometazolina, oksymetazolina i nafazolina to substancje obkurczające naczynia błony śluzowej nosa. Ułatwiają oddychanie, udrażniają zatkany nos, ich działanie jest niemal natychmiastowe, a poza tym, że są skuteczne to jeszcze tanie. Jednak ich stosowanie przez okres dłuższy niż 5-7 dni może prowadzić do polekowego nieżytu nosa, które będzie objawiało się uczuciem zatkanego nosa przez długi czas. Dzieje się tak dlatego, że naturalny mechanizm obkurczania naczyń krwionośnych zostaje rozleniwiony przez stosowanie kropli. Uzależnienie od kropli do nosa może być niebezpieczne i prowadzić do odsłonięcia chrząstki a nawet uszkodzenia przegrody nosowej. Praktycznie wszystkie krople do nosa dostępne bez recepty zawierają substancje uzależniające, wśród nich można znaleźć Nasivin, Otrivin, Xylogel czy Xylorhin.
Leki przeczyszczające
Leki zawierające bisakodyl, siarczan magnezu, ekstraktu z sensu, kruszyny, aloesu czy rzewienia są doraźnie stosowane w przypadku problemów z zaparciami. Długotrwałe stosowanie tych preparatów prowadzi jednak do rozleniwienia jelit, które przestają pracować bez substancji przeczyszczających. Problem uzależnienia najczęściej dotyka osoby starsze, które mają problemy z zaparciami oraz osoby z zaburzeniami odżywiania, które stosują te leki żeby schudnąć. Uzależnienie od preparatów przeczyszczających jest niebezpieczne i może prowadzić do odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych, problemów z ciśnieniem i sercem. Wśród uzależniających leków przeczyszczających znajdziemy Bisacodyl, Dulcobis, Alax, Radirex, Senefol.
Leki przeciwbiegunkowe
Loperamid to składnik niektórych leków przeciwbiegunkowych, który stosowany w dużych dawkach może wywoływać uczucie euforii zbliżone do reakcji organizmu na morfinę czy heroinę. Nadużywanie loperamidu prowadzi do uzależnienia się od niego, a przedawkowanie może prowadzić do depresji układu oddechowego i zaburzeń rytmu serca. Loperamid znajdziemy w Laramidzie, Stoperanie czy leku o nazwie Imodium.
Leki przeciwbólowe
Wśród składników leków przeciwbólowych powodujących uzależnienie wymienia się opisaną już wyżej kodeinę. Jednak równie łatwo można uzależnić się od popularnego paracetamolu czy metamizolu. Nadużywanie tych substancji powoduje tzw. "ból głowy z odbicia", czyli przejściowe nasilenie się bólu po odstawieniu leku. 50% bólów głowy z odbicia dotyczy nadużywania leków dostępnych bez recepty, jednak wymienia się tu także leki na receptę, które opiszemy poniżej.
Leki na ból gardła i preparaty ginekologiczne
Benzydamina to substancja, która wykazuje miejscowe działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i znieczulające, zaliczana jest do grupy tzw. NLPZ, czyli niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Jest składnikiem tabletek do ssania, aerosoli do gardła i preparatów ginekologicznych. W wysokich dawkach wykazuje działanie psychoaktywne, wywołuje euforię, pobudzenie, ale także niepokój, omamy wzrokowe i słuchowe. Skutkami ubocznymi przedawkowania i uzależnienia mogą być drgawki, przyspieszenie akcji serca, zaburzenia czucia i zaburzenia układu pokarmowego. Benzydaminę znajdziemy w tabletkach do ssania Septolete i Tantum Verde, w aerosolach do gardła takich jak Uniben i Hascosept oraz preparacie do irygacji pochwy Tantum Rosa.
Leki uzależniające dostępne na receptę
Narkotyczne leki przeciwbólowe (opioidy)
Leki przepisywane w celu łagodzenia bólu o średnim i dużym nasileniu są skuteczne i bezpieczne, jeśli przyjmujemy je zgodnie z zaleceniami lekarza. Półsyntetyczne i syntetyczne pochodne opioidów poza działaniem przeciwbólowym mogą wywoływać euforię, co jest główną przyczyną ich nadużywania. Nadużywanie opioidowych leków przeciwbólowych prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego, zmniejszenia tolerancji, zwiększenia wrażliwości na ból, senności, zawrotów głowy, rozwoju depresji i spadku libido. Do leków z tej grupy zalicza się tramadol, morfinę, fentanyl, oksykodon i buprenorfinę.
Leki na ból głowy
Uzależnienie od leków przyjmowanych z uwagi na bóle głowy, w tym migrenowe bóle głowy częściej dotyczy preparatów dostępnych bez recepty. Jednak można uzależnić się także od tych dostępnych z przepisu lekarza, jakimi są sumatryptan i pochodne ergotaminy. Objawy odstawienne takie jak wymioty, nudności, przyspieszenie pracy serca, lęk, zaburzenia snu i drażliwość to następstwa uzależnienia od leków przeciwbólowych.
Lekki nasenne i uspakajające
Długa terapia lekami nasennymi i uspokajającymi prawie zawsze prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego oraz rozwoju tolerancji. Benzodiazepiny do których zalicza się alprazolam, estazolam i lorazepam, a także leki stosowane w krótkotrwałym leczeniu bezsenności takie jak zolpidem, zopiklon i zaleplon są uważane za skuteczne i bezpieczne. Jednak przyjmowanie leków z tych grup nie powinno przekraczać 4 tygodni. Długotrwale stosowanie prowadzi do upośledzenia pamięci, zaburzeń koncentracji i koordynacji ruchowej.
Leki na ADHD i narkolepsję
Leki działające stymulująco na ośrodkowy układ nerwowy stosowane w leczeniu ADHD i narkolepsji oraz przy wyprowadzaniu z narkozy mogą uzależniać psychicznie. Metylofenidat, bo o nim mowa to związek z grupy fenyloetyloamin, który w zwiększonych dawkach ma działanie zbliżone do amfetaminy i wywołuje euforię.
